Brauðmolaslóð fyrir stærri skjái
Greinargerð
Leita í nefndum
| Efni | |
|---|---|
 Inngangur<p>Samkvæmt 42. gr. stjórnarskrárinnar ber að leggja frumvarp til fjárlaga fyrir Alþingi þegar það kemur saman og í þingskapalögum er kveðið á um að frumvarpið skuli lagt fram á fyrsta fundi haustþings sem er annar þriðjudagur í september.</p>
<p>Samkvæmt lögum um opinber fjármál skal frumvarp til fjárlaga sett fram á grundvelli þingsályktunar um fjármálaáætlun og skal það að efni til vera í samræmi við markmið hennar, sbr. 5. og 14. gr. laganna. Það fjárlagafrumvarp sem hér er lagt fram er í samræmi við fjármálaáætlun fyrir árin 2024–2028 sem Alþingi samþykkti í júní sl. </p>
<p>Um meginefni fjárlagafrumvarpsins er fjallað í fjárlaganefnd Alþingis. Fjallað er um nauðsynlegar lagabreytingar vegna tekjuhliðar fjárlaga og breytingar á almennum lögum sem tengjast afgreiðslu fjárlaga á annan hátt í öðrum fastanefndum Alþingis og eru framangreind frumvörp jafnan afgreidd eigi síðar en í desember.</p>
<h2>Stafræn framsetning frumvarps til fjárlaga</h2>
<p>Í fyrsta sinn frá gildistöku laga um opinber fjármál er frumvarp til fjárlaga í heild sinni birt með stafrænum hætti á vefsíðu Stjórnarráðs Íslands. Lögð er áhersla á að hafa framsetningu frumvarpsins á vefnum skýra og notendavæna. Markmiðið með stafrænni birtingu er að bæta aðgengi að upplýsingum og um leið draga úr prentun en frumvarpið verður ekki prentað fyrir stofnanir og almenning. Hægt verður að nálgast prentvæna útgáfu af frumvarpinu í heild sinni á vefsíðum Alþingis og Stjórnarráðsins.</p>
<h2>Efnisskipan frumvarps til fjárlaga </h2>
<p>Í frumvarpinu eru alls sex lagagreinar ásamt tveimur nánari sundurliðunum sem jafnframt hafa lagalegt gildi, fyrir tekju- og útgjaldahlið frumvarpsins.</p>
<p>Efni lagaákvæðanna er sem hér segir:</p>
<ul>
<li>Í 1. gr. er birt fjárstreymisyfirlit um meginflokkun tekna og hagræna skiptingu útgjaldaþátta ríkissjóðs (A1-hluti) á þjóðhagsgrunni samkvæmt svonefndum GFS-hagskýrslustaðli (e. Government Finance Statistics) sem sýnir efnahagsleg áhrif ríkisfjármála á aðra geira hagkerfisins. Þá er sett fram hvaða breytingar á peningalegum eignum og skuldum felast í heildarafkomu fjárlagaársins.</li>
<li>Í 2. gr. er yfirlit yfir sjóðstreymi ríkissjóðs (A1-hluti). Niðurstaða rekstrar- og fjárfestingarhreyfinga er hreinn lánsfjárjöfnuður sem þykir gefa góða mynd af samtímaáhrifum ríkisfjármálanna á efnahagslífið.</li>
<li>Í 3. gr. er yfirlit yfir skiptingu fjárheimilda ríkissjóðs (A1-hluti) til málefnasviða greindar í rekstur, rekstrartilfærslur, fjármagnstilfærslur og fjárfestingu. Þar eru líka sýndar áætlaðar rekstrartekjur og áætluð heildargjöld fyrir hvert málefnasvið. </li>
<li>Í 4. gr. er yfirlit yfir fjárheimildir ríkissjóðs (A1-hluti) til málefnasviða og málaflokka sundurgreindar eftir ráðuneytum. Með þessu er ábyrgðarsvið og hlutdeild hvers ráðuneytis innan málefnasviðs skýr en útgjöld á einstökum málefnasviðum geta fallið undir fleiri en eitt ráðuneyti. </li>
<li>Í 5. gr. er greint frá heimildum fjármála- og efnahagsráðherra til töku nýrra lána og veitingar lána og ríkisábyrgða.</li>
<li>Í 6. gr. er kveðið á um heimildir fjármála- og efnahagsráðherra til samningsgerða og fjárráðstafana, s.s. að kaupa og selja eignir.
</li>
</ul>
<p>Efni sundurliðananna er sem hér segir: </p>
<ul>
<li>Nánari sundurliðun á tekjuáætlun fjárlaga (A1-hluti) í 1. gr. fjárlagafrumvarpsins. </li>
<li>Nánari sundurliðun á útgjöldum í 3. gr. og 4. gr. frumvarpsins (A1-hluti) eftir málefnasviðum, málaflokkum og ráðuneytum með hagrænni skiptingu.
</li>
</ul>
<p>Í athugasemdum á eftir lagagreinum er umfjöllun um einstaka þætti frumvarpsins sem skiptist þannig:</p>
<ul>
<li>Í fyrsta kafla er fjallað um framvindu efnahags- og ríkisfjármála ásamt áherslum og úrlausnarefnum sem eru fram undan.</li>
<li>Í öðrum kafla er fjallað um stöðu og horfur í efnahagsmálum fyrir komandi fjárlagaár og hagrænar forsendur stefnumörkunar um ríkisfjármálin.</li>
<li>Í þriðja kafla er gerð grein fyrir markmiðum í ríkisfjármálum og helstu niðurstöðum frumvarpsins. </li>
<li>Í fjórða kafla er fjallað um tekjuöflun ríkissjóðs (A1-hluti), helstu skattkerfisbreytingar og skattastyrki. </li>
<li>Í fimmta kafla er umfjöllun um gjaldahlið frumvarpsins (A1-hluti) þar sem m.a. er greint frá meginbreytingum á útgjaldahlið fyrir næsta fjárlagaár ásamt verðlagsforsendum gjaldahliðar. </li>
<li>Í sjötta kafla er fjallað um fjárreiður ríkisaðila í A2- og A3-hluta og gerð grein fyrir flokkun ríkisaðila, áætlanir A2-hluta ríkisaðila, áætlanir A3-hluta ríkisaðila og helstu lykilstærðir í fjárreiðum þeirra.</li>
<li>Í sjöunda kafla er fjallað um samstæðuyfirlit A-hluta í heild ásamt rekstraryfirliti A-hluta í heild fyrir árin 2020–2023.</li>
<li>Í áttunda kafla er fjallað um fjárreiður ríkisaðila í B-hluta og gerð grein fyrir áætlun um rekstrarafkomu, arðgreiðslur, fjárfestingar, lántökur og lánveitingar. </li>
<li>Í níunda kafla er umfjöllun um efnahag, lántökur, endurlán og ríkisábyrgðir. </li>
<li>Í tíunda kafla eru skýringar á heimildum í frumvarpinu til samningsgerðar og fjárráðstafana. </li>
<li>Í ellefta kafla er gerð grein fyrir áhættuskuldbindingum sem geta varðað fjárhag ríkissjóðs. </li>
<li>Í tólfta kafla er yfirlit yfir lagabreytingar sem nauðsynlegar eru til að áætlanir um gjöld og öflun tekna, sem fram koma í frumvarpinu, nái fram að ganga.</li>
<li>Þar á eftir eru birtar greinargerðir ráðuneyta þar sem fjallað er um skiptingu fjárheimilda eftir málefnasviðum og málaflokkum (A1-hluti), breytingar fjárheimilda fyrir næsta fjárlagaár og helstu aðgerðir málaflokka fyrir næsta ár. </li>
<li>Loks er í viðauka fjallað um reikningshaldslega framsetningu ríkisfjármálanna, auk þess sem helstu tölulegu niðurstöður frumvarpsins eru settar fram í sérstökum töfluviðauka.
</li>
</ul>
<h2>Innihald fylgirits með fjárlagafrumvarpi</h2>
<p>Samkvæmt lögum um opinber fjármál skal leggja fram fylgirit með frumvarpi til fjárlaga sem sýnir sundurliðun á tekjum ríkissjóðs og skiptingu á fjárheimildum til málaflokka í fjárveitingar til ríkisaðila í A1-hluta, annarra verkefna og í varasjóði málaflokka. Fylgirit fjárlaga er ekki eiginlegur hluti af sjálfum fjárlögunum heldur til nánari útskýringar á þeim. Í fyrsta sinn eftir gildistöku laganna verður fylgiritið ekki prentað heldur verður það þess í stað birt með stafrænum hætti á vef Stjórnarráðsins.</p>
<p>Efni fylgiritsins er sem hér segir:</p>
<ul>
<li>Nánari sundurliðun á tekjuáætlun fjárlaga í 1. gr. </li>
<li>Sundurliðun fjárveitinga eftir hagrænni skiptingu. </li>
<li>Sundurliðun fjárveitinga eftir ráðuneytum og málaflokkum.</li>
<li>Yfirlit fjárveitinga eftir stofnunum og verkefnum. </li>
<li>Forsendur fjárveitinga samkvæmt reiknilíkönum. </li>
<li>Yfirlit yfir skuldbindandi þjónustu- og styrktarsamninga. </li>
</ul>
<p>Áréttað skal að í fylgiriti eru birtar áætlanir um fjárveitingar til stofnana og verkefna til næstu tveggja ára eftir fjárlagaárið sem eru ekki skuldbindandi fyrir Alþingi þar sem fjárlög gilda einungis til eins árs í senn.</p> | Mennta- og menningarmálaráðuneytið |
| 1. Áherslur og forgangsmál <p>Vaxtarþróttur íslensks samfélags er mikill um þessar mundir. Ekkert Evrópuríki, sem tölur ná til, hafði meiri hagvöxt á fyrri helmingi ársins. Þótt ferðaþjónusta hafi leitt vöxtinn að undanförnu má einnig rekja hann til vaxtarsprota íslensks atvinnulífs sem verður sífellt fjölbreyttara. Þannig hefur útflutningur á tæknitengdri þjónustu t.a.m. aukist um tugi prósenta á undanförnum árum. Þessum hraða vexti hafa fylgt mikil umsvif á vinnumarkaði. Kaupmáttur ráðstöfunartekna hefur aukist um 18% frá árinu 2017 að teknu tilliti til skatta og vaxtagjalda, atvinnuleysi er hverfandi og starfandi fólki hefur fjölgað um 19 þúsund síðastliðin tvö ár. Á sama tíma hefur samsvarandi fjöldi fólks flutt til landsins umfram þá sem hafa flutt frá því. </p>
<p>Talsverð spenna hefur haldist í hendur við mikinn slátt í hagkerfinu og fylgifiskur þess birtist m.a. í verðbólgu. Hún er ekki séríslenskt vandamál en hefur þó reynst þrálát hér undanfarna mánuði. Við því verður að bregðast. Þegar eru komnar fram vísbendingar um að draga muni úr þenslunni næstu misserin og hagstjórnarlegt aðhald er farið að ýta undir aukinn sparnað á ný. Þrátt fyrir það er fjárfesting enn mikil og útlit fyrir að hún verði það áfram á næsta ári. Þá standa helstu útflutningsgreinar styrkum fótum. </p>
<p>Forgangsröðun í þágu mikilvægra innviða og almannaþjónustu einkennir komandi ár þar sem ríkið heldur áfram að leggja sín lóð á vogarskálarnar til að draga úr verðbólguþrýstingi í hagkerfinu. Augljóst er að við núverandi aðstæður er ríkisfjármálunum beitt með öðrum hætti en við gerðum í heimsfaraldri. Við höfum einsett okkur að bæta afkomuna og það hefur gengið langtum betur en nokkrar spár gerðu ráð fyrir. </p>
<p>Undanfarið hafa nær allir helstu tekjustofnar ríkisins vaxið meira en áætlað var. Aukin einkaneysla og fjölgun ferðmanna hafa aukið tekjur af virðisaukaskatti og öðrum neyslusköttum markvert og samhliða auknum kaupmætti almennings hafa bæði tekjuskattur og tryggingagjöld skilað meiri tekjum en áætlun fjárlaga gerði ráð fyrir. Bætt afkoma fyrirtækja síðustu ár gefur einnig tilefni til bjartsýni en álagning lögaðila fyrir síðastliðið ár mun líta dagsins ljós í nóvember. </p>
<p>Gert er ráð fyrir að frumjöfnuður ríkissjóðs í ár verði hátt í 100 milljörðum króna betri en áætlað var við samþykkt fjárlaga yfirstandandi árs en þannig verða tekjur 50 milljörðum meiri en útgjöld að frádregnum vaxtagjöldum og vaxtatekjum. Frumjöfnuður var þegar orðinn jákvæður á ný í fyrra og nemur batinn yfir 190 ma.kr. milli áranna 2021 og 2022. Ekki eru mörg dæmi í hagsögu Íslands þar sem jafn mikill viðsnúningur hefur átt sér stað milli ára, en ef haldið er áfram á sömu braut er færi á að heildarjöfnuður verði jákvæður áður en langt um líður.</p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/01-01.png" alt="Frumjöfnuður verður jákvæður" /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-myndagogn.xlsx" target="_blank">Sækja mynd 1-1</a></span></p>
<p>Langtum betri afkoma hefur stutt við þá jákvæðu þróun sem birtist í skuldastöðu ríkissjóðs. Þegar fjármálaáætlun 2021-2025 var lögð fram á fyrsta ári kórónuveirufaraldursins voru horfur á því að skuldahlutfallið yrði um og yfir 50% af VLF árin 2023 og 2024. Nú er ljóst að hlutfallið náði hámarki langtum neðar árin 2021–2022 og gangi áætlanir eftir mun það lækka smám saman og verða innan við 31% af VLF í árslok 2024. Það er meira en 20 prósentustigum lægra hlutfall á næsta ári en viðmið fjármálaáætlunarinnar gerði ráð fyrir. Með lækkandi skuldastöðu höfum við náð meginmarkmiði fjármálastefnu um að stöðva vöxt skulda sem hlutfall af landsframleiðslu og gott betur.</p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/01-02.png" alt="Skuldir ríkissjóðs fara lækkandi frá miklu lægra stigi en óttast var fyrir þremur árum" /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-myndagogn.xlsx" target="_blank">Sækja mynd 1-2</a></span></p>
<p>Gert er ráð fyrir að jákvæð þróun haldi áfram á nýju ári og frumjöfnuðurinn haldi áfram að batna þegar leiðrétt er fyrir liðum sem skekkja samanburðinn við yfirstandandi ár, s.s. einskiptistekjum vegna sölu Landsvirkjunar á Landsneti í lok síðasta árs. Stefnufesta í ríkisfjármálum mun leiða til þess að áætluð lántaka ríkissjóðs á næsta ári verður um 100 ma.kr. lægri en í ár.</p>
<p>Sama til hvaða greininga er horft, þá er niðurstaðan alltaf sú sama. Ríkissjóður hefur dregið úr vexti eftirspurnar og þar með verðbólgu frá árinu 2022. Þetta fjárlagafrumvarp gerir ráð fyrir að svo verði enn á næsta ári. Ekki aðeins hefur afkomubatinn verið umfram það sem vænta mætti af áhrifum hagsveiflunnar heldur er batinn einn sá mesti sem þekkist meðal þróaðra ríkja.</p>
<p>Skattkerfisbreytingar síðustu ára spila stóran þátt í því að kjör fólks halda áfram að batna og tilefni er til að líta björtum augum fram veginn. Til þess þarf þó samstillt átak en aðilar vinnumarkaðarins eru þar í lykilhlutverki. Ef launahækkanir í komandi kjarasamningum samræmast efnahagslegum stöðugleika má því eiga von á nokkuð hratt lækkandi verðbólgu og vöxtum á næsta ári.</p>
<h2><strong>Sterk staða heimila samhliða betri afkomu</strong></h2>
<p>Á sama tíma og afkoman batnar til muna hefur tekist að viðhalda kaupmætti og styrkja húsnæðis- og barnabótakerfin. Sú breyting á tekjuskatti sem tekin var upp í áföngum á árunum 2020–2022 hefur ótvírætt sannað gildi sitt. Kerfið stuðlar að bættum kaupmætti heimilanna, ekki síst þeirra sem eru með lægstar tekjur. Í ársbyrjun er gert ráð fyrir að persónuafsláttur hækki um rúmlega 5 þúsund kr. á mánuði og skattleysismörk hækka um rúmlega 16 þúsund kr. Einstaklingur með 500 þúsund í mánaðartekjur mun því greiða 7.314 kr. minna í skatt í janúar 2024 heldur en hann gerði í desember 2023.</p>
<p>Seinna skrefið í nýju barnabótakerfi tekur gildi í ársbyrjun. Breytingarnar sem hafa verið innleiddar undanfarin tvö ár hafa tryggt 3.000 fleiri fjölskyldum barnabætur en raunin hefði verið í óbreyttu kerfi. Nýju fyrirkomulagi fylgir einnig töluvert hagræði fyrir barnafjölskyldur, því auk þess sem stuðningur er efldur með hækkun fjárhæða, minni skerðingum og lægri jaðarsköttum, þá verða einnig teknar upp samtímagreiðslur barnabóta. Í því felst að biðtími eftir greiðslum verður aldrei meiri en fjórir mánuðir en biðtími gat áður verið ríflega ár frá fæðingu barns. </p>
<p>Stjórnvöld hafa sömuleiðis lagt áherslu á að verja kaupmátt bóta almannatrygginga undanfarin ár. Því til marks var tekin sérstök ákvörðun um að hækka bætur, umfram hækkun í fjárlögum, um mitt ár 2022 og 2023 til að mæta áhrifum verðbólgu. </p>
<h2><strong>Áhersla á aðhald</strong></h2>
<p>Ríkissjóður hefur staðið gegn vexti eftirspurnar og verðbólgu síðastliðin tvö ár og útlit er fyrir að svo verði enn á næsta ári. Það ár munu áhrif efnahagslega aðhaldsins koma fram í auknum mæli. </p>
<p>Til viðbótar við mikinn viðsnúning síðustu misseri eru 17 milljarða ráðstafanir útfærðar í frumvarpinu til að hægja á vexti útgjalda. Þar af er gert ráð fyrir að launakostnaður stofnana lækki um 5 milljarða króna. Mun því koma til nokkurrar fækkunar stöðugilda í stofnanakerfinu sem bæði getur komið fram í gegnum starfsmannaveltu og uppsagnir. Vörður verður þó áfram staðinn um framlínustarfsemi, m.a. á sviði heilbrigðismála, löggæslu, dómstóla og menntamála.</p>
<p>Þá lækka önnur rekstrargjöld á borð við ferðakostnað, auk þess sem lögð verður áhersla á hagkvæmari opinber innkaup en stefnt er að um 4 milljarða hagræðingu með þeim aðgerðum. Enn fremur er aukið á aðhald innan ráðuneyta og dregið úr nýjum verkefnum – og er með því stefnt að 8 milljarða hagræðingu.</p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/01-03.png" alt="17 milljarða ráðstafanir til að hægja á útgjaldavexti" /></p>
<p>Góður árangur í stafvæðingu ríkisins styður við að verkefnið takist vel samhliða áframhaldandi bættri þjónustu við landsmenn. Í þeim efnum er af mörgu að taka en nefna má að innleiðingu stafrænna þinglýsinga er að miklum meirihluta lokið og er áætlað að þær spari samfélaginu um 1,6 milljarða króna árlega. Heimsóknir á Ísland.is hafa margfaldast á síðustu tveimur árum og nema nú milljónum ár hvert enda hundruð þjónustuleiða verið innleiddar með tilheyrandi sparnaði á tíma og fjármunum fyrir bæði almenning og starfsfólk. Daglega bætast nýjar þjónustuleiðir við vefinn en nú þegar fara mánaðarlega tugþúsundir umsókna í gegnum umsóknarkerfi Ísland.is.</p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/01-04.png" alt="Heimsóknir á Ísland.is" /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-myndagogn.xlsx" target="_blank">Sækja mynd 1-3</a></span></p>
<p>Samhliða aðhaldi í útgjöldum er ráðist í nokkrar aðgerðir á tekjuhlið ríkisfjármálanna. Nefna má að fyrsta skrefið verður tekið í breyttri gjaldtöku af ökutækjum og umferð á nýju ári, líkt og boðað hefur verið. Tekjur ríkissjóðs af þeirri skattlagningu hafa rýrnað mikið á undanförnum árum samhliða breytingum á bílaflota landsmanna. Til að bregðast við þeirri þróun verður innleitt nýtt, einfaldara og sanngjarnara kerfi þar sem greiðslur eru í auknum mæli tengdar notkun. Þannig verður áfram hægt að standa að metnaðarfullri uppbyggingu samhliða nauðsynlegu viðhaldi vegakerfisins. Í fyrsta skrefi er horft til raf- og tengiltvinnbíla sem hafa hingað til borið takmarkaðan kostnað af notkun vegakerfisins. Gjaldtöku verður þó hagað með þeim hætti að eftir sem áður verður umtalsvert hagkvæmara að eiga slíka bíla heldur en bensín- eða díselbíla. Á næsta ári munu ívilnanir til stuðnings vistvænum samgöngum sömuleiðis breyta um form og hverfa úr virðisaukaskattskerfinu en verða þess í stað útfærðar á gjaldahlið í gegnum Orkusjóð.</p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/01-05.png" alt="Tekjur af ökutækjum og eldsneyti hafa lækkað mikið" /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-myndagogn.xlsx" target="_blank">Sækja mynd 1-4</a></span></p>
<p>Gistináttaskattur var felldur niður tímabundið á tímum faraldursins. Að óbreyttu er gert ráð fyrir að hann taki aftur gildi um áramót og leggist þá einnig á skemmtiferðaskip. Nú stendur yfir vinna með hagaðilum þar sem skoðaðar verða ólíkar leiðir, m.a. í ljósi tæknibreytinga, um breytt gjalda- og skattaumhverfi fyrir greinina. Krónutölugjöld verða hins vegar almennt ekki látin fylgja verðlagi, ólíkt fyrra ári þar sem þau héldust í við verðlagsforsendur. Þannig munu þau aðeins uppfærast um 3,5% um áramót en með því eru skattarnir um 3 ma.kr. lægri en ef þeir hefðu fylgt verðlagi.</p>
<h2><strong>Forgangsraðað fyrir öflugt samfélag</strong></h2>
<p>Í samræmi við þá megináherslu frumvarpsins að bæta áfram afkomuna og vinna gegn verðbólguþrýstingi hefur það ekki að geyma stór ný útgjaldamál. Vöxtur útgjalda ríkissjóðs að nafnvirði er þannig að stærstum hluta drifinn áfram af launa- og verðlagsbreytingum en ekki nýjum ákvörðunum. Þær eru áætlaðar um 68 ma.kr. á næsta ári sem er um tveir þriðju hluta aukningarinnar á útgjaldahliðinni og eru þær hlutfallslega miklar í sögulegu samhengi. Hins vegar er áfram fjárfest í mikilvægum innviðum og vaxtargreinum hagkerfisins auk þess að bæta og styrkja þjónustu við almenning. </p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/01-06.png" alt="Heilbrigðismál tæpur þriðjungur útgjalda" /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-myndagogn.xlsx" target="_blank">Sækja mynd 1-5</a></span></p>
<p>Heilbrigðismál eru í forgrunni nú líkt og áður. Stærsta einstaka framkvæmdin í frumvarpinu er bygging nýja Landspítalans en fjárheimild til verkefnisins er aukin um 10,5 ma.kr. og verður tæplega 24 ma.kr. á árinu. Spítalinn sem rís nú hratt er stærsta fjárfestingaverkefni ríkisins í sögunni og mun gjörbylta aðstöðu og umgjörð heilbrigðisþjónustu í landinu. Alls aukast útgjöld til heilbrigðismála um rúmlega 14 ma.kr. að raungildi milli ára en auk byggingar Landspítalans má nefna rekstur hjúkrunarrýma, framlög til heilbrigðisstofnana og sjúkratrygginga og samninga við sérgreinalækna.</p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/01-07.png" alt="Stóraukna fjárveitingar til byggingar nýs Landspítala 2024" /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-myndagogn.xlsx" target="_blank">Sækja mynd 1-6</a></span></p>
<p>Það er mikilvægt að létta skrefin inn á fasteignamarkað en þar skiptir framboð mestu máli samhliða áframhaldandi lækkun verðbólgu sem ætti að fylgja lækkun vaxta. Nýbyggðum íbúðum hefur fjölgað umtalsvert á þessu ári og enn er mikill kraftur í byggingu nýs íbúðarhúsnæðis en fjöldi íbúða í byggingu er við sögulegt hámark. Mikilvægt er að kröftug uppbygging haldi áfram en þar spila sveitarfélög lykilhlutverk. Ríkið mun sömuleiðis halda áfram að leggja sitt af mörkum með tvöföldun stofnframlaga til uppbyggingar leiguíbúða innan almenna íbúðakerfisins þannig að í stað þess að 500 íbúðir verði byggðar árlega árin 2024 og 2025 með stuðningi ríkisins verði þær 1.000 á ári. Sömuleiðis verður horft til frekari lánsfjárheimildar til hlutdeildarlána í samræmi við þetta markmið en gert er ráð fyrir að áætlanir vegna lánveitinga verði endurmetnar við aðra umræðu frumvarpsins.</p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/01-08.png" alt="Fjöldi íbúða í byggingu við sögulegt hámark" /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-myndagogn.xlsx" target="_blank">Sækja mynd 1-7</a></span></p>
<p>Fyrrnefndar aðgerðir spila stærstan þátt í því að næstmest aukning útgjalda er í félags-, húsnæðis- og tryggingamálum en þar hafa fyrrnefndar kerfisbreytingar í barnabótum sömuleiðis mikið að segja. Útgjöld til málefna umsækjenda um alþjóðlega vernd og flóttafólks hafa sömuleiðis aukist umtalsvert samhliða fjölgun í þeim hópi að undanförnu. Gert er ráð fyrir að heildarframlög þvert á málefni útlendinga, umsækjenda um alþjóðlega vernd og flóttafólks verði ríflega 15 ma.kr. Hækkunin nemur 7 ma.kr. á raunvirði á milli ára en m.a. er um að ræða framlög vegna fæðis- og húsnæðiskostnaðar, endurgreiðslur til sveitarfélaga og samninga um samræmda móttöku flóttafólks.</p>
<p>Af öðrum málum má nefna að fjárfestingarframlög til samgönguframkvæmda aukast um 2,4 ma.kr. milli ára og 1,3 milljarða aukning í rekstrarframlögum rennur til eflingar háskólastigsins m.a. til að auka samkeppnishæfni í alþjóðlegum samanburði. Þá á að fjölga nemendum í starfs- og tækninámi á framhaldsskólastigi. Helmingshækkun verður á stuðningi við einkarekna fjölmiðla á milli ára. Framlög til varnarmála eru aukin, m.a. til að standa að sameiginlegum tímabundnum verkefnum í Úkraínu. Undirbúningur vegna heildarendurskoðunar á örorkulífeyriskerfinu heldur áfram á árinu 2024, stutt verður við innlenda framleiðslu á korni og kaup björgunarskipa fyrir Slysavarnafélagið Landsbjörgu verða styrkt.</p>
<h2><strong>Mikið í húfi</strong></h2>
<p>Áframhaldandi lækkun skulda er grundvallaratriði á komandi ári. Það er ekki aðeins mikilvægt til að búa í haginn fyrir áföll sem geta fyrirvaralaust haft mikil áhrif á lítið samfélag á eldfjallaeyju. Lægri skuldir munu sömuleiðis draga úr vaxtakostnaði ríkissjóðs sem er enn of hár og styrkja getu okkur til að sækja fram og lækka skatta þegar fram í sækir. Áframhaldandi afkomubati, sala á eignarhlutum ríkissjóðs í Íslandsbanka og viðvarandi efnahagsbati munu stuðla að frekari lækkun skulda. </p>
<p>Markmiðið er að komast á þann stað sem við vorum á árið 2019 enda var sterk staða okkar gulls ígildi þegar á reyndi ári síðar. Til viðbótar við afkomubata og aðhald er tónninn því settur með enn frekari aðgerðum. Eitt grundvallaratriða í því samhengi er að fjármálareglur taka gildi ári fyrr en áætlað var en þeim var tímabundið vikið til hliðar í heimsfaraldri. Samhliða munum við leggja mat á árangur af núverandi fjármálareglum og kanna tækifæri til að gera enn betur. Frumvarp um stofnun Þjóðarsjóðs verður sömuleiðis lagt fram að nýju til að styrkja enn frekar áfallaþol ríkissjóðs til framtíðar. </p>
<p>Árangur næst þó ekki aðeins með aðhaldi og reglusetningu. Við þurfum að halda áfram að stækka kökuna, breikka tekjustofninn og fjölga tækifærum á Íslandi. Þar gengur okkur vel en mikil tækifæri eru enn til staðar. Gert er ráð fyrir að útgjöld vegna endurgreiðslna á rannsókna- og þróunarkostnaði fyrirtækja muni nema um 15 ma.kr. á komandi ári. Undanfarin ár hefur ríkissjóður aukið gríðarlega fjárfestingu sína á þessu sviði og er nú óvíða meira fjárfest í rannsóknum og þróun. </p>
<p>Þessi stuðningur hefur þegar borið ríkulegan ávöxt og hefur störfum í hátækni- og hugverkaiðnaði fjölgað umfram önnur störf síðastliðin þrjú ár. Vonir standa til að ábatinn af þessari fjárfestingu aukist ár frá ári með fjölbreyttum og eftirsóttum störfum sem styðji við hagsæld samfélagsins alls. Fjárfesting vísisjóða í frumkvöðlafyrirtækjum hefur stóraukist og útflutningstekjur í greininni hafa vaxið gríðarlega undanfarin ár. Nýlega seldu frumkvöðlar á Vestfjörðum íslenskt hugvit fyrir tæplega tvö hundruð milljarða króna. Við það tilefni sagði stofnandinn að í dag væri hvergi betra að vera nýsköpunarfyrirtæki en á Íslandi. Í þessu kristallast það samfélag sem við viljum halda áfram að byggja. </p>
<p>Ísland er í sterkri stöðu og öllu máli skiptir að halda fast í árangurinn. Hratt batnandi staða ríkissjóðs og áframhaldandi vöxtur stuðlar að efnahagslegum stöðugleika og samhliða gæti verðbólgan lækkað hröðum skrefum en jákvæð þróun í þeim efnum er stærsta hagsmunamál samfélagsins alls. Það er því sannarlega mikið í húfi. </p> | Mennta- og menningarmálaráðuneytið |
| 2. Efnahagshorfur<p>Þenslan í þjóðarbúinu er í rénun og útlit fyrir að ágætt jafnvægi náist í þjóðarbúskapnum árið 2024 samkvæmt þjóðhagsspá Hagstofu Íslands sem liggur til grundvallar þessu fjárlagafrumvarpi. Spáin byggist á því að verulega hægi á fólksflutningum til landsins en hröð fólksfjölgun hefur verið megindrifkraftur hagvaxtar undanfarin ár. Spáin er í meginatriðum samhljóða öðrum nýlegum hagspám fyrir árið 2024 en nokkuð bjartari fyrir yfirstandandi ár. Efnahagshorfur kalla á að unnið verði að áframhaldandi afkomubata og lækkun opinberra skulda. Stuðlar það að viðnámsþrótti hagkerfisins og bættri ytri stöðu. Þá er enn nokkuð í land með að verðbólga verði á ný í markmiði þótt gert sé ráð fyrir að hún fari fremur hratt lækkandi. Raungerist þessar fyrirætlanir skapast forsendur fyrir lækkun vaxta. Lækkun raunvaxta getur stuðlað að áframhaldandi kröftugri fjárfestingu. Viðvarandi fjárfesting getur að sama skapi átt þátt í að bæta framleiðnivöxt hagkerfisins, en aukin framleiðni er forsenda sjálfbærs vaxtar lífskjara. </p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/02-1.png?amp%3bproc=LargeImage" alt="Stefnt í átt að meiri stöðugleika" /></p>
<p> </p>
<p>Spenna á vinnumarkaði virðist hafa minnkað undanfarna mánuði. Atvinnuleysi náði lágmarki fyrr á árinu og lausum störfum hefur fækkað. Þjóðhagsspá gerir ráð fyrir að atvinnuleysi aukist lítillega og verði 4% árið 2024. Horfur eru á að verðbólga lækki áfram enda hefur verðbólguþrýstingur minnkað á breiðum grunni og áhrif hagstjórnarlegs aðhalds undanfarinna missera eru enn að koma fram.</p>
<img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/02-2.png?amp%3bproc=LargeImage" alt="Ríkisfjármálin draga enn úr eftirspurn 2024 - Framlag undirliða landsframleiðslu til hagvaxtar" />
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-myndagogn.xlsx" target="_blank">Sækja mynd 2-1</a></span></p>
<p> Enn er þó of snemmt að hrósa sigri og áfram er brýn þörf á samhæfingu hagstjórnar til þess að verðbólga lækki að markmiði. Þjóðhagsspáin gerir ráð fyrir að verðbólga verði að jafnaði 4,9% árið 2024 og lækki svo enn frekar árið eftir.</p>
<p>Einkaneysla og fjárfesting hafa vaxið af miklum krafti undanfarin tvö ár. Nú hægir á vextinum og nálgast hann jafnvægi árið 2024 gangi þjóðhagsspáin eftir. Þá er gert ráð fyrir 2–3% vexti einkaneyslu og fjárfestingar. Nýbyggðum íbúðum hefur fjölgað það sem af er ári og spáir Hagstofan áframhaldandi vexti í íbúðafjárfestingu 2024. Hlutdeild fjárfestingar í landsframleiðslu er nú sú mesta frá fjármálakreppunni og gert er ráð fyrir að hún haldist jafn há árið 2024 þrátt fyrir að þenslan í þjóðarbúinu hjaðni og raunvextir hafi hækkað.</p>
<p>Vöxtur útflutnings, einkum ferðaþjónustu, hefur verið afar kraftmikill en talið er að útflutningsvöxturinn nálgist jafnvægi árið 2024 og verði þá 3%. Þótt hægi á vextinum standa allar helstu útflutningsgreinar sterkum fótum. Mikil útflutningsáform eru í nokkrum vaxtargreinum, s.s. fiskeldi og heilbrigðistengdum greinum, en ekki er búist við því að þau hafi veruleg áhrif á heildarútflutning fyrr en síðar. Halli á viðskiptum við útlönd 2024 verður áþekkur því sem verið hefur, eða 1–2% af landsframleiðslu, gangi spáin eftir. Bætt afkoma ríkissjóðs minnkar viðskiptahallann og styrkir þannig viðnámsþrótt þjóðarbúsins gagnvart ytri áföllum.</p>
<p>Spáin gerir ráð fyrir að nokkuð hægi á aðflutningi fólks til landsins enda hefur hann aðallega verið drifinn áfram af mikilli eftirspurn eftir vinnuafli. Spár undanfarinna ára hafa oft vanmetið fólksfjölgun sem hefur verið einn helsti drifkraftur hagvaxtar. Samhliða hægari fólksfjölgun og fjölgun íbúða er búist við því að húsnæðismarkaður færist áfram í átt að meira jafnvægi.</p>
<h2>Staða heimila styrkist með lækkandi verðbólgu og vöxtum</h2>
<p>Laun hafa hækkað meira en verðlag undanfarið ár og kaupmáttur launa hefur aukist á ný. Verðbólga leggst að jafnaði þyngst á þau sem hafa lægstar tekjur og mesta framfærslubyrði. Spornað hefur verið við þeirri þróun, m.a. með hækkun viðmiða tekjuskattskerfisins og hækkun bóta. Þannig hafa bætur almannatrygginga verið hækkaðar svo þær haldi í við verðbólgu en því til viðbótar hækkuðu húsaleigubætur um fjórðung milli ára frá miðju ári 2022, eignaskerðingarmörk í vaxtabótakerfinu hækkuðu um 50% í byrjun þessa árs og nýtt barnabótakerfi, sem er innleitt í skrefum í byrjun þessa árs og þess næsta, tryggir að bæturnar nái til 3.000 fleiri heimila en áður.</p>
<p>Hærri vextir geta vegið á móti fyrir fjárhag skuldsettra heimila. Vaxtagjöld heimilanna, í hlutfalli við ráðstöfunartekjur, voru enn lág í sögulegu samhengi árin 2021–2022 en nálguðust langtímameðaltal sitt á fyrsta ársfjórðungi yfirstandandi árs. Þau hafa líklega hækkað frekar. Þrátt fyrir hærri vexti eru vanskil á lánum til heimila enn með minnsta móti. </p>
<p>Þjóðhagsspáin byggist á þeirri forsendu að laun hækki með svipuðum hætti og á árunum 2019–2020 en þá var verðbólga jafnframt mun lægri en nú. Á þessum grundvelli er talið að kaupmáttur launa vaxi áfram 2024 og að vextir geti byrjað að lækka á því ári. Hagur heimilanna vænkast samhliða auknum kaupmætti, auknum verðstöðugleika og lægra vaxtastigi. Þetta samspil launa, verðbólgu og vaxta er viðkvæmt og krefst ábyrgðar og samstillingar á vinnumarkaði, í opinberum fjármálum og á sviði peningastefnu.</p>
<h2>Ríkisfjármál eiga ekki að auka við eftirspurn í hagkerfinu</h2>
<p>Ríkisfjármál geta haft fjölþætt áhrif á hagþróun. Við núverandi aðstæður hárrar verðbólgu og verðbólguvæntinga er mikilvægt að ríkisfjármálin stuðli ekki að enn frekari innlendri eftirspurn. Ólíkt því þegar mikill slaki myndast í hagkerfinu, líkt og í faraldrinum, geta aukin ríkisútgjöld eða skattalækkanir nú sem auka á halla ríkissjóðs haft í för með sér verulegan samfélagslegan kostnað í hærri verðbólgu og vöxtum.</p>
<p> Þá geta ríkisfjármál dregið úr öðru efnahagslegu ójafnvægi. Breytt skattlagning ferðaþjónustu líkt og stefnt er að, sem dregur úr þeim skattalega stuðningi sem greinin hefur notið, er til þess fallin að jafna samkeppnisstöðu atvinnugreina og stuðla að efnahagslegum stöðugleika. </p>
<h3>Áhrif ríkisfjármála á eftirspurn metin með tvennum hætti</h3>
<p>Algengur mælikvarði á efnahagsleg áhrif ríkisfjármála er breyting á afkomu ríkissjóðs milli ára, leiðrétt fyrir tilteknum þáttum. Hér verða í fyrsta sinn birtir tvenns konar útreikningar á þessu. Útreikningarnir mæla það sama en með ólíkum hætti. Niðurstaða þeirra er hér svipuð, líkt og fjallað er um hér að neðan.</p>
<p>Í fyrsta lagi er lagt mat á hagsveifluleiðréttan frumjöfnuð ríkissjóðs. Í þeirri aðferð eru metin áhrif hagsveiflunnar á tekjur og gjöld ríkissjóðs dregin frá frumjöfnuði hans. Áhrif ríkisfjármála á eftirspurn eru talin ráðast af þeim hluta afkomubreytingarinnar sem eftir stendur. Í öðru lagi eru lagðar saman ákvarðanir um breytingar á tekjum og útgjöldum sem nánar er fjallað um í köflum <em>4 Tekjur ríkissjóðs</em> og <em>5 Gjöld ríkissjóðs</em>. Sú aðferð er ekki háð tölfræðilegu mati á áhrifum hagsveiflunnar.</p>
<p>Í báðum tilfellum byggist greiningin þó á mati á framleiðslugetu, þ.e. því stigi efnahagsumsvifa sem er talið samrýmast stöðugu verðlagi. Mikil óvissa ríkir nú um vöxt framleiðslugetu, einkum í ljósi mikillar fólksfjölgunar sem erfitt er að áætla hvort haldi áfram til lengdar. Þá hafa ítrekað verið miklar breytingar á mati Hagstofunnar á hagvexti liðinna ára og ársfjórðunga. </p>
<h3>Hagsveifluleiðréttur frumjöfnuður bendir til aðhalds undanfarin ár</h3>
<p>Mat á hagsveifluleiðréttum frumjöfnuði leiðir í ljós að ríkissjóður hefur haldið aftur af eftirspurn í hagkerfinu frá árinu 2022 eftir mikinn stuðning við heimili og fyrirtæki í gegnum faraldurinn. Enn gætir töluverðs aðhalds á yfirstandandi ári en áætlanir gera ráð fyrir að ríkisfjármálin dragi lítillega úr eftirspurn árið 2024, þ.e. hagsveifluleiðréttur frumjöfnuður ríkissjóðs eykst lítilega milli ára þegar tekið hefur verið tillit til spár um minnkandi framleiðsluspennu.</p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/02-3.png?amp%3bproc=LargeImage" alt="Ríkissjóður hefur dregið úr eftirspurn - Breyting í hagsveifluleiðréttum frumjöfnuði ríkissjóðs, % af framleiðslugetu" /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-myndagogn.xlsx" target="_blank">Sækja mynd 2-2</a></span></p>
<h3>Lítill útgjaldavöxtur samhliða auknum tekjum </h3>
<p>Hin aðferðafræðin til að leggja mat á eftirspurnaráhrif ríkissjóðs felst í því að leggja saman áhrif ákvarðana um lækkun eða hækkun tekna og útgjalda.</p>
<p>Jafnvægisvöxtur frumútgjalda er hér skilgreindur sem vöxtur framleiðslugetunnar á nafnvirði sem nemur 9,0% á næsta ári samkvæmt spá Hagstofu. Með öðrum orðum er litið svo á að útgjöld geti vaxið að því marki á nafnvirði, s.s. vegna vísitölutenginga og langtímavaxtar hagkerfisins, án þess að í því felist ákvörðun um aukin umsvif ríkisins í hagkerfinu. Vaxi útgjöld meira telst það leiða af ákvörðunum um aukin umsvif. Atvinnuleysisbætur eru ekki taldar með enda leiða þær að mestu sjálfvirkt af hagsveiflunni.</p>
<p>Samkvæmt þessu aukast útgjöld um 9 ma.kr. umfram nafnvöxt framleiðslugetu 2024 eða sem nemur 0,2% af framleiðslugetu. Þar af má rekja um 13 ma.kr. til hækkunar á fjárheimildum vegna verðbólgu á árinu 2023 umfram forsendur síðustu fjárlaga sem færist inn í fjárlögum 2024. Lækkun annarra útgjalda vega á móti, þ.m.t. þær 17 ma.kr. útgjaldaráðstafanir sem kynntar voru í aðdraganda framlagningar frumvarpsins. Því til viðbótar aukast útgjöld um 7,5 ma.kr. þar sem stuðningur við orkuskipti færist frá VSK-kerfinu til Orkusjóðs. Á móti útgjaldavextinum vega sértækar tekjuráðstafanir sem sýndar eru í mynd að neðan og nema u.þ.b. 26 ma.kr., eða 0,5% af framleiðslugetu. Samanlagt dregur ríkissjóður úr eftirspurn í hagkerfinu um 0,3% af framleiðslugetu skv. þessari aðferðafræði.</p>
<p><img alt="" src="" style="top: 3187.92px; width: 868.8px; height: 536px;" /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-myndagogn.xlsx" target="_blank">Sækja mynd 2-3</a></span></p>
<p>Þessi útreikningur er í megindráttum í samræmi við tölfræðilega matið, þ.e. að ríkissjóður hamli lítillega eftirspurn árið 2024 samkvæmt frumvarpinu. Af þessum greiningum leiðir að ekkert svigrúm er til að auka ríkisútgjöld frekar eða draga úr fyrirhuguðum tekjuráðstöfunum án þess að það leiði beint til aukinnar eftirspurnar, og þannig hærri verðbólgu og vaxta, nema samsvarandi ráðstafanir séu gerðar til að bæta afkomu á móti. Það sama gildir um endurlán ríkissjóðs til aðila á borð við Húsnæðissjóð, Betri samgöngur og Menntasjóð námsmanna. </p>
<h2>Frávikssviðsmyndir</h2>
<p>Margþætt óvissa er um þróun efnahagsmála hverju sinni. Ráðuneytið hefur útbúið tvær sviðsmyndir sem fanga áhrif tiltekinna óvissuþátta. Í sviðsmyndunum felst ekki heildstætt óvissumat heldur eru þær aðeins stílfærð dæmi um mögulega aðra hagþróun en í spá Hagstofunnar.</p>
<h3>Bjartsýn sviðsmynd</h3>
<p>Í bjartsýnni sviðsmynd ráðuneytisins er gert ráð fyrir meiri útflutningi og fjárfestingu. Eftirspurn eftir íslenskri ferðaþjónustu hefur vaxið af miklum krafti sem hefur einkum birst í mikilli fjölgun ferðamanna til landsins. Aukist útgjöld hvers ferðamanns hér á landi getur útflutningsverðmæti ferðaþjónustu einnig aukist. Væri það í takt við stefnu stjórnvalda um aukna framleiðni í greininni. Í sviðsmyndinni er gert ráð fyrir sama fjölda ferðamanna og í grunnspá Hagstofunnar, en að útgjöld hvers ferðamanns séu 6% meiri en þar er gert ráð fyrir. Í sviðsmyndinni er einnig gert ráð fyrir að framkvæmdir hefjist við Hvammsvirkjun 2024 ólíkt grunnspá.</p>
<p>Í sviðsmyndinni er hagvöxtur 2024 um <a>1% </a>meiri en í grunnspá eða sem nemur um 40 ma. kr. Atvinnuleysi er lítið eitt minna og kaupmáttur meiri. </p>
<p>Raungerist bjartsýna sviðsmyndin má gera ráð fyrir að afkoma ríkissjóðs verði 10–15 ma.kr. betri á næsta ári í samanburði við áætlun fjárlagafrumvarpsins, eða sem nemur <a>0,3% </a>af VLF. Áætlaður halli á rekstri ríkissjóðs færi þannig úr 1% af VLF og yrði 0,7% af VLF. Skýrist það einkum af hærri tekjum í samræmi við breyttar efnahagsforsendur. Áhrifin á skuldir ríkissjóðs eru um 0,5% af VLF til lækkunar og skýrist breytingin til jafns af bættri afkomu og hærri VLF í útreikningi hlutfallsins. Skuldir ríkissjóðs skv. skuldreglu laga um opinber fjármál yrðu þannig 30,4% af VLF í árslok 2024 í stað 30,9% af VLF, eins og gert er ráð fyrir í fjárlagafrumvarpinu.</p>
<h3>Svartsýn sviðsmynd</h3>
<p>Í svartsýnni sviðsmynd ráðuneytisins eru óhagstæðari forsendur um þróun verðbólgu og vaxta. Verðbólga hefur nú um nokkurt skeið verið talsvert yfir markmiði og þótt hún hafi farið lækkandi eru verðbólguvæntingar enn of háar, bæði til skemmri og lengri tíma. Enn er því hætta á að trúverðugleiki verðbólgumarkmiðs Seðlabankans reynist veikari en gert er ráð fyrir í grunnspánni. Í sviðsmyndinni er gert ráð fyrir því að kjölfesta verðbólguvæntinga verði aftur jafn laus og fyrir miðjan síðasta áratug. Við það verður verðbólga þrálátari en í grunnspá. Jafnframt er gert ráð fyrir meiri launahækkunum á næstu misserum en í grunnspá, t.d. í viðleitni til að viðhalda sama vexti í kaupmætti launa og í grunnspánni.</p>
<p>Í sviðsmyndinni er verðbólga 2024 um 1,5 prósentustigum hærri en í grunnspá og vextir að sama skapi. Kaupmáttur á mann og einkaneysla er um 0,5 prósentustigum minni en í grunnspá. Hagvöxtur er óverulega minni 2024, en neikvæð áhrif hærra vaxtastigs á efnahagsumsvif koma í meiri mæli fram á árunum á eftir. </p>
<p>Raungerist svartsýna frávikssviðsmyndin má gera ráð fyrir að afkoma ríkissjóðs verði 5–10 ma.kr. lakari í samanburði við áætlun fjárlagafrumvarpsins eða sem samsvarar 0,2% af VLF. Áætlaður halli á rekstri ríkissjóðs færi þannig úr 1% af VLF og yrði 1,2% af VLF. Forsendur sviðsmyndarinnar leiða til hækkunar nafnverðs tekna um 15 ma.kr. vegna hærra verðlags, en útgjaldaauki er metinn um 20–25 ma.kr. Hækkun útgjalda má rekja nokkurn veginn til jafns til hærri vaxtagjalda vegna aukinna verðbóta verðtryggðra lána og hærri frumgjalda vegna forsendna um þróun verðlags og launa. Vakin er athygli á því að í niðurstöðum sviðsmyndarinnar er gert ráð fyrir að frumgjöld ríkissjóðs sem tengd eru verðlagi taki breytingum innan ársins. Í framkvæmd má hins vegar gera ráð fyrir að hluti þeirra útgjalda komi ekki fram fyrr en ári síðar þegar fjárheimildir ráðuneyta og stofnana eru leiðréttar fyrir þróun verðlags umfram forsendur fjárlaga. Þannig kann hluti af afkomulækkun ríkissjóðs samkvæmt sviðsmyndinni að koma fram ári síðar. Áhrif á skuldir ríkissjóðs skv. skuldareglu eru um 0,1–0,2% af VLF til lækkunar, þrátt fyrir lakari afkomuhorfur. Þannig lækkar skuldahlutfallið um 0,3% af VLF vegna hærra nafnverðs VLF í sviðsmyndinni en lakari afkoma hækkar hlutfallið um 0,1–0,2% af VLF á móti. Skuldir ríkissjóðs fara þannig úr 30,9% af VLF skv. áætlun fjárlagafrumvarpsins og verða 30,8% af VLF skv. forsendum sviðsmyndarinnar.</p> | Mennta- og menningarmálaráðuneytið |
| 3. Markmið í ríkisfjármálum<p>Í þessum kafla er fjallað um markmið og horfur í ríkisfjármálum og helstu niðurstöður frumvarpsins um afkomu ríkissjóðs á árinu 2024 í samhengi við helstu stefnumið fjármálaáætlunar fyrir árin 2024–2028.</p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/03-1.png?amp%3bproc=LargeImage" alt="Rekstur ríkissjóðs á réttri leið" /></p>
<p>Framsetning og flokkun upplýsinga um fjármál ríkissjóðs í þessum kafla er samkvæmt alþjóðlegum hagskýrslustaðli um opinber fjármál, svokölluðum GFS-staðli (e. Government Finance Statistics Manual). Markmið staðalsins er að veita góða sýn á efnahagsleg áhrif ríkisfjármálanna. Vakin er athygli á því að ríkisreikningur er birtur skv. IPSAS-reikningsskilastaðlinum (e. International Public Sector Accounting Standards) en fjallað er um mun á framsetningu og uppgjöri ríkisfjármála á þessum tveimur stöðlum í viðauka með frumvarpinu.</p>
<h2>3.1 Markmið og horfur í ríkisfjármálum</h2>
<p>Á árinu 2024 er gert ráð fyrir að 46 ma.kr. halli verði á heildarafkomu ríkissjóðs sem samsvarar 1% af VLF og hefur afkoman ekki verið betri síðan 2018. Stjórnvöld eru nú í raunhæfri stöðu að ná fram jákvæðum heildarjöfnuði ríkisins áður en langt um líður. Þá er áætlað að frumjöfnuður ríkissjóðs, þ.e. afkoma án vaxtagjalda og -tekna, verði jákvæður um rúmlega 28 ma.kr., eða 0,6% af VLF á næsta ári. Áætlað er að skuldir ríkissjóðs á mælikvarða skuldareglu<sup>[1]</sup> laga um opinber fjármál verði í lok næsta árs um 1.400 ma.kr. eða 30,9% af VLF og lækkar hlutfallið milli ára.</p>
<p>Gangi þessar áætlanir eftir mun hafa tekist að festa í sessi þann mikla bata sem orðið hefur á afkomu- og skuldahorfum ríkissjóðs á undanförnum misserum. Mikill viðsnúningur hefur orðið á rekstri ríkissjóðs eftir þann gríðarmikla halla sem einkenndi reksturinn í kjölfar heimsfaraldursins árin 2020–2021. Þannig var halli á frumjöfnuði ríflega 190 ma.kr. hvort ár eða sem nemur 6–7% af VLF. Umfang batans hefur nýlega verið staðfest með ríkisreikningi fyrir árið 2022<sup>[2]</sup> og reyndist frumjöfnuður ríkissjóðs hafa verið orðinn lítillega jákvæður það árið. Afkomubati frumjafnaðar milli áranna 2021 og 2022 nemur um 6% af VLF og ekki eru mörg dæmi í hagsögu Íslands þar sem jafn mikill viðsnúningur hefur átt sér stað milli ára. Þá á viðsnúningurinn í afkomuþróun ríkisins sér stað umtalsvert fyrr en gert var ráð fyrir þegar fjármálastefna árin 2022–2026 var lögð fram í upphafi kjörtímabilsins og samþykkt á Alþingi í febrúar 2022. Á þeim tíma var útlit fyrir að frumjöfnuður ríkissjóðs yrði fyrst jákvæður árið 2026. Þessi bætta staða ríkisfjármálanna endurspeglast jafnframt í uppfærðum afkomuhorfum yfirstandandi árs sem gera ráð fyrir jákvæðum frumjöfnuði sem nemur 47 ma.kr. eða 1,1% af VLF og er það tæplega 100 ma.kr. betri útkoma en áætlun fjárlaga ársins 2023 gerði ráð fyrir.</p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/03-2.png?amp%3bproc=LargeImage" alt="Afkoma ríkissjóðs batnar um 2% af VLF frá síðustu fjárlögum og meira en 7% af VLF frá árinu 2020" /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-myndagogn.xlsx" target="_blank">Sækja mynd 3-1</a></span></p>
<p>Fjárlagafrumvarp ársins 2024 er sett fram í samræmi við markmið gildandi fjármálaáætlunar eins og lög um opinber fjármál gera ráð fyrir, en fjármálaáætlun fyrir árin 2024–2028 var samþykkt á Alþingi í júní sl. Meginleiðarljós samþykktrar fjármálaáætlunar er að standa vörð um efnahagsbatann sem náðst hefur eftir kórónuveirufaraldurinn og sporna við þenslu í hagkerfinu og verðbólgu á sama tíma og styrkur ríkisfjármálanna er endurbyggður. Til þess að ná settum markmiðum um afkomu- og skuldaþróun ríkissjóðs og styðja betur við markmið peningastefnu gerir fjármálaáætlunin ráð fyrir tilteknum ráðstöfunum til að bæta afkomu ríkissjóðs á næsta ári. </p>
<p>Tekjuáætlun ársins 2024 gerir ráð fyrir að heildartekjur verði 1.349 ma.kr., eða 29,8% af VLF. Á tekjuhlið er m.a. gengið út frá forsendum um heildarendurskoðun á skattlagningu ökutækja og eldsneytis, að farið sé í aukna skattlagningu á ferðaþjónustuna og aukna gjaldtöku af fiskeldi. Þá verði farið í tímabundna hækkun á tekjuskatti lögaðila sem komi til framkvæmda á næsta ári sem skili sér í auknum tekjum á árinu 2025. Loks gerir tekjuáætlun ráð fyrir áframhaldandi áhrifum ráðstafana sem farið var í á þessu ári, m.a. varaflugvallargjald og breytingar á VSK-endurgreiðslum vegna íbúðarhúsnæðis. Samanlagt er áætlað að framangreindar ráðstafanir skili ríkissjóði um 25 ma.kr. í auknar tekjur á næsta ári. Nánar er fjallað um tekjuáætlun ársins 2024 í kafla 4.2.</p>
<p>Heildargjöld ríkissjóðs árið 2024 eru áætluð 1.395 ma.kr., eða 30,8% af VLF. Útgjaldahlið ríkissjóðs vex milli ára að nafnvirði en stóran hluta aukningarinnar má rekja til verðlagsbreytinga. Þá er á næsta ári gert ráð fyrir 17 ma.kr. ráðstöfunum til að draga úr útgjaldavexti sem útfærðar eru í málefnasviðum ráðuneytanna. Þær ráðstafanir felast m.a. í því að draga saman rekstrarframlög og umfangi nýrra verkefna sem fyrirhuguð voru í forsendum fjármálaáætlunarinnar. Nánar er fjallað um útgjöld ársins 2024 í kafla 5.1.</p>
<p>Að teknu tilliti til framangreindra ráðstafana er heildarjöfnuður ríkissjóðs áætlaður í halla um 46 ma.kr., eða 1% af VLF á næsta ári, og frumjöfnuður ríkissjóðs er áætlaður jákvæður um rúmlega 28 ma.kr., eða 0,6% af VLF. Í fjárlagafrumvarpinu er gert ráð fyrir að frumjöfnuður ríkissjóðs batni verulega frá fjárlögum ársins 2023 en í samanburði við horfur yfirstandandi árs lækkar jöfnuðurinn um tæplega 19 ma.kr. milli ára. Rétt er í því sambandi að vekja athygli á tveimur atriðum sem skekkja þann samanburð milli ára. Annars vegar falla til rúmlega 15 ma.kr. einskiptistekjur á árinu 2023 í tengslum við sölu Landsvirkjunar á Landsneti í lok síðasta árs. Hins vegar er gert ráð fyrir um 68 ma.kr. auknum útgjöldum vegna verðlagsbreytinga á árinu 2024. Þar af eru um 13 ma.kr. sem rekja má til aukinnar verðbólgu á yfirstandandi ári sem gert er ráð fyrir að færist inn í fjárheimildir í fjárlögum 2024 en ekki innan ársins 2023. Ef leiðrétt er fyrir þessum þáttum er frumjöfnuðurinn í reynd að batna um 10 ma.kr. milli ára,
eða 0,2% af VLF.</p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/03-3.png?amp%3bproc=LargeImage" alt="Frumjöfnuður ríkissjóðs batnar milli ára þegar leiðrétt er fyrir einskiptistekjum og tilflutningi launa- og verðlagsbóta milli ára" /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-myndagogn.xlsx" target="_blank">Sækja mynd 3-2</a></span></p>
<p>Bata í frumjöfnuði ríkissjóðs á undanförnum misserum má fyrst og fremst rekja til þess hve vel hagkerfið hefur tekið við sér í kjölfar faraldursins. Tekjur ríkissjóðs hafa tekið hratt við sér á grunni hins sterka efnahagsbata og samhliða hefur verið gætt að því að sýna nokkurt aðhald á útgjaldahliðinni. Birtist aðhaldið m.a. í því að á meðan tekjuhliðin hefur tekið við sér og vaxið hraðar en nemur vexti landsframleiðslunnar eru frumgjöldin um hálfu prósentustigi lægri sem hlutfall af VLF árin 2023 og 2024 en þau voru árið 2022. Með öðrum orðum er ekki verið að ráðstafa öllum viðbótartekjum sem leiðir af hagsveiflunni í ný og aukin útgjöld heldur er þess í stað verið að nýta þær til að bæta afkomu ríkissjóðs. </p>
<p>Annar mælikvarði á rekstur ríkissjóðs er greiðsluafkoma en hún mælir innflæði í ríkissjóð á móti greiðslum úr ríkissjóði sem fram koma í sjóðstreymi. Greiðsluafkoman er lykilstærð þegar kemur að því að meta lánsfjárþörf og hefur því bein áhrif á skuldaþróun. Á árunum 2020–2021 var greiðsluafkoma ríkissjóðs í halla um á bilinu 6–7% af VLF hvort árið en halli á greiðsluafkomu er nú áætlaður um 0,8% af VLF á næsta ári. Þessi breyting er í takt við þróun heildarafkomu og styður enn frekar við þá þróun af stöðu ríkissjóðs sem hér er dregin fram. </p>
<p>Hraður efnahagsbati staðfestir réttmæti þeirra ákvarðana sem teknar voru í upphafi faraldursins um að ríkissjóður tæki stöðu með heimilum og fyrirtækjum á meðan hann geisaði og skapaði þeim um leið skilyrði til að veita kröftuga viðspyrnu þegar faraldrinum sleppti. Fylgifiskur þessa kröftuga efnahagsbata sem hefur drifið afkomubatann er há verðbólga, framleiðsluspenna og lítið atvinnuleysi. Afar mikilvægt er því að haga ríkisfjármálunum með þeim hætti að hún aftri ekki peningastefnunni að sinna sínu hlutverki við að ná niður verðbólgu og verðbólguvæntingum líkt og fjallað er um í kafla <em>2 Efnahagshorfur</em>. </p>
<p>Þegar þróun opinberra fjármála á Íslandi er skoðuð í alþjóðlegu samhengi, þ.e. afkoma ríkis og sveitarfélaga, má sjá að batinn á frumjöfnuði hér á landi hefur verið kraftmeiri en hjá þróuðum ríkjum að meðaltali skv. spá Alþjóðagjaldeyrissjóðsins. </p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/03-4.png?amp%3bproc=LargeImage" alt="Afkoma hins opinbera að batna hratt í alþjóðlegum samanburði" /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-myndagogn.xlsx" target="_blank">Sækja mynd 3-3</a></span></p>
<p>
Bætt afkoma og hagvöxtur hafa varnað því að skuldastaða ríkissjóðs versnaði jafn mikið og horfur voru á í upphafi heimsfaraldursins og hefur meginmarkmiði fjármálastefnu um stöðvun á vexti skuldahlutfallsins þegar verið náð. Eins og kunnugt er jukust skuldir ríkissjóðs umtalsvert í kjölfar faraldursins. Þannig fóru skuldir samkvæmt skuldareglu úr tæpum 22% af VLF í árslok 2019 og urðu rúmlega 33% af VLF í árslok 2021 þegar hlutfallið náði hámarki. Frá þeim tíma hafa skuldir á þennan mælikvarða farið lítillega lækkandi og stefnir hlutfallið í að verða innan við 31% af VLF í lok næsta árs. Í forsendum fjárlagafrumvarpsins er gert ráð fyrir áframhaldandi sölu á eignarhlut í Íslandsbanka en miðað er við að eftirstandandi hlutur ríkissjóðs verði seldur í jöfnum hlutum á næsta ári og á árinu 2025 sem dregur úr lánsfjárþörf á næstu tveimur árum. Viðunandi skuldastig er forsenda þess að bregðast megi við óvæntum efnahagsáföllum og beita ríkisfjármálum sem sveiflujafnandi hagstjórnartæki líkt og til tókst í gegnum kórónuveirufaraldurinn. Þá felur hærra skuldastig í sér að efnahagsreikningur ríkissjóðs er viðkvæmari fyrir áföllum og útsettari fyrir markaðsáhættu, s.s. breytingum á vöxtum, gengi krónunnar og verðbólgu líkt og fjallað er um í kafla <em>11 Fjárhagsáhætta ríkissjóðs</em>. Því er mikilvægt að áfram verði unnið að lækkun skuldahlutfallsins á komandi árum.</p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/03-5.png?amp%3bproc=LargeImage" alt="Skuldahlutfallið lækkar áfram og stefnir í 31% af VLF í árslok 2024 Skuldir skv. skuldareglu hækka um rúmlega 50 ma.kr. að nafnvirði milli 2023 og 2024 en lækka sem hlutfall af VLF" /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-myndagogn.xlsx" target="_blank">Sækja mynd 3-4</a></span></p>
<p>Ríkisstjórnin setti sér þau meginmarkmið í fjármálastefnu árin 2022–2026 að styðja við hagkerfið þar til efnahagslífið næði traustri fótfestu að nýju. Í framhaldinu yrði áhersla lögð á að stöðva skuldasöfnun ríkissjóðs og í því skyni var sett markmið um að bæta afkomu ríkissjóðs jafnt og þétt þannig að stöðva mætti hækkun á skuldum hins opinbera sem hlutfall af landsframleiðslu eigi síðar en í árslok 2026. Þessu markmiði hefur nú verið náð. Samhliða yrði tryggt að tölulegar fjármálareglur laga um opinber fjármál gætu tekið gildi sama ár eftir að hafa verið tímabundið vikið til hliðar í miðjum kórónuveirufaraldrinum. Í ljósi bættrar stöðu ríkisfjármála og bjartra horfa í hagkerfinu eru nú uppi áform um að flýta gildistöku tölusettra skilyrða þannig að þau taki gildi ári fyrr en áður var áætlað. Þá verður hugað að framtíðaruppbyggingu viðnámsstyrks opinberra fjármála með frumvarpi um stofnun Þjóðarsjóðs sem verður lagt fyrir Alþingi á komandi haustþingi. </p>
<h3>Samanburður við fjármálaáætlun</h3>
<p>Afkoma ársins 2024 er í öllum meginatriðum í samræmi við þau stefnumið sem sett voru í fjármálaáætlun sem samþykkt var í júní sl. þótt nokkur breyting hafi orðið á samsetningu og umfangi tekna og gjalda. Frá vinnslu fjármálaáætlunar hafa efnahagshorfur breyst á þann veg að nú er gert ráð fyrir hærri verðbólgu á yfirstandandi ári og því næsta ásamt hærra vaxtastigi. Miðað við uppfærðar efnahagsforsendur batnar frumjöfnuður ársins 2024 um 15 ma.kr. en vaxtajöfnuður er lakari um 13 ma.kr. Samanlagt er afkoman á næsta ári áætluð 2 ma.kr. betri en gert var ráð fyrir í fjármálaáætlun. Það svarar til 0,1% af VLF þegar einnig er tekið tillit til hærra nafnvirðis landsframleiðslunnar.</p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/03-6-1.png?amp%3bproc=LargeImage" alt="Miðað við uppfærðar efnahagsforsendur batnar frumjöfnuður ársins 2024 um 15 ma.kr. en vaxtajöfnuður er lakari um 13 ma.kr. Samanlagt er afkoman á næsta ári áætluð 2 ma.kr. betri en gert var ráð fyrir í fjármálaáætlun." /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-toflur.xlsx" target="_blank">Sækja töflu 3-1</a></span></p>
<p>Þá hefur orðið breyting á útfærslu afkomubætandi ráðstafana í samanburði við fjármálaáætlun. Í fjármálaáætluninni er gert ráð fyrir 9 ma.kr. afkomubætandi ráðstöfunum á næsta ári. Í áætluninni var ráðstöfununum dreift til jafns á tekju- og gjaldahlið en í greinargerð áætlunarinnar var vísað til þess að þær yrðu nánar útfærðar við vinnslu fjárlagafrumvarpsins. Við útfærslu fjárlagafrumvarpsins var tekin ákvörðun um að þessar ráðstafanir skyldu vera útfærðar innan málefnasviða ráðuneyta á gjaldahlið. Af þeim sökum lækka bæði tekjur og gjöld um 4,5 ma.kr. í samanburði við fjármálaáætlun en afkomuáhrif þessara ráðstafana eru þau sömu. </p>
<p>Frumtekjur eru áætlaðar 14,3 ma.kr. hærri en gert var ráð fyrir í fjármálaáætlun. Breytingin leiðir annars vegar af uppfærðum forsendum um meiri nafnvöxt landsframleiðslu samhliða aukinni verðbólgu sem hækkar tekjuáætlun um tæplega 19 ma.kr. og hins vegar af tilfærslu afkomubætandi ráðstafana af tekjuhlið yfir á gjaldahlið sem lækkar tekjuáætlun um 4,5 ma.kr. Vaxtatekjur eru áætlaðar 1,2 ma.kr. hærri en gert var ráð fyrir í fjármálaáætlun vegna breyttra efnahagsforsendna, þ.e. hærri verðbólgu og vaxtastigs. Samanlagt eru heildartekjur því áætlaðar 15,4 ma.kr. hærri en gert var ráð fyrir í fjármálaáætluninni. Nánar er fjallað um breytingar á tekjuáætlun ársins 2024 frá <a href="/library/02-Rit--skyrslur-og-skrar/Fj%c3%a1rm%c3%a1la%c3%a1%c3%a6tlun%202024-2028%20-%20vefur.pdf" target="_blank">fjármálaáætlun í kafla 4.4.</a></p>
<p>Frumgjöld eru áætluð 0,4 ma.kr. lægri en gert var ráð fyrir í fjármálaáætlun. Þar vegast á aukin útgjöld vegna nokkurra afmarkaðra mála sem forsendur lágu ekki fyrir um við vinnslu fjármálaáætlunar auk áhrifa uppfærðrar þjóðhagsspár og 4,5 ma.kr. viðbótarlækkunar útgjalda í samanburði við fjármálaáætlun vegna tilfærslu afkomubætandi ráðstafana frá tekjuhlið yfir á gjaldahlið. Meðal nýrra útgjaldamála vega þyngst 3,7 ma.kr. aukin stofnframlög til uppbyggingar almenna íbúðakerfisins. Aðgerðin er hluti af verðbólguaðgerðum ríkisstjórnarinnar á árunum 2024 og 2025 og hefur það markmið að auka framboð á húsnæðismarkaði. Áformað er að tvöfalda fjölda byggðra íbúða með stuðningi ríkisins úr 500 í 1.000 íbúðir á hvoru ári. Af öðrum stærri og veigameiri útgjaldamálum er rétt að nefna 1,9 ma.kr. aukningu framlaga vegna nýs samnings Sjúkratrygginga Íslands við sérgreinalækna. Gert er ráð fyrir að samningurinn auki útgjöld ríkissjóðs um rúma 4 ma.kr. á ársgrundvelli en fjárheimildir eru til staðar fyrir rúmlega 2 ma.kr. af þeirri fjárhæð. Á móti vegur endurmat á útgjöldum almannatrygginga vegna greiðslna til ellilífeyrisþega en útgjöld yfirstandandi árs stefna í að vera lægri en gert var ráð fyrir í forsendum fjármálaáætlunar vegna aukinna tekna ellilífeyrisþega.</p>
<p>Vaxtagjöld eru áætluð 13,8 ma.kr. hærri en gert var ráð fyrir í fjármálaáætlun. Breytinguna má að stærstum hluta rekja til hærra vaxtastigs en ávöxtunarkrafa ríkisbréfa hefur hækkað skarpt á undanförnum mánuðum sem leiðir til þess að gjaldfærðir vextir eru áætlaðir um 11 ma.kr. hærri en gert var ráð fyrir við vinnslu fjármálaáætlunar. Þá leiðir spá um hærri verðbólgu til um 3 ma.kr. hækkunar á áætlun verðbóta verðtryggðra lána. Samanlagt eru heildargjöld, þ.e. vaxtagjöld og frumgjöld, áætluð 13,4 ma.kr. hærri en gert var ráð fyrir í fjármálaáætlun. Nánar er fjallað um breytingar á gjaldahlið frá fjármálaáætlun í kafla 5.4.</p>
<h3>Afkoma ársins 2023</h3>
<p>Afkoma ríkissjóðs hefur batnað verulega á síðustu misserum og hefur batinn verið umtalsvert hraðari en fyrri spár gerðu ráð fyrir en afkoman í ár er ríflega 78 ma.kr., eða 2% af VLF, betri en gert var ráð fyrir í áætlun fjárlaga. Þá er frumjöfnuður ríkissjóðs nánast 100 ma.kr. betri en gert var ráð fyrir. Með uppfærðum horfum yfirstandandi árs er búið að innbyrða áhrif af umtalsvert betri stöðu ríkisfjármála á árinu 2022 en gert var ráð fyrir við vinnslu fjárlaga seint á síðasta ári. Munurinn er til marks um hve skjótt afkoma ríkissjóðs hefur batnað á tímabilinu og þá fyrst og fremst tekjuhliðin til samræmis við kröftugan efnahagsbata.</p>
<img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/03-7-2.png?amp%3bproc=LargeImage" alt="Afkoma ríkissjóðs hefur batnað verulega á síðustu misserum og hefur batinn verið umtals¬vert hraðari en fyrri spár gerðu ráð fyrir en afkoman í ár er ríflega 78 ma.kr." />
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-toflur.xlsx" target="_blank">Sækja töflu 3-2</a></span></p>
<p>Heildartekjur eru áætlaðar 101 ma.kr. hærri en gert var ráð fyrir í fjárlögum. Þessi hækkun stafar annars vegar af bættum efnahagsforsendum og hins vegar aukinni verðbólgu en grunnáhrif fyrra árs hafa einnig töluverð áhrif til hækkunar. Þá er gert ráð fyrir einskiptistekjum upp á 15,5 ma.kr. á árinu vegna sölu Landsvirkjunar á Landsneti undir lok síðasta árs sem skilar sér í auknum skatttekjum á þessu ári. Sem hlutfall af VLF eru tekjur áætlaðar um 30,1% sem er einu prósentustigi hærra en gert var ráð fyrir í fjárlögum ársins 2023. Nánar er fjallað um endurmat tekjuáætlunar eftir einstökum tekjuliðum í kafla 4.1.</p>
<p>Frumgjöld eru áætluð nettó um 4 ma.kr. hærri sem er óverulegt frávik frá áætlun fjárlaga. Þar vegast á nokkrir liðir til lækkunar og hækkunar útgjalda. Tekið er tillit til horfa um aukinn kostnað vegna móttöku flóttamanna og viðbótarútgjalda vegna félagsþjónustu erlendra aðila á árinu, samtals um 9 ma.kr. Horft er til uppfærðrar áætlunar um byggingu nýs Landspítala sem gerir ráð fyrir að nýta um 5 ma.kr. af uppsöfnuðum heimildum fyrri ára umfram framlög ársins í fjárlögum. Gert er ráð fyrir viðbótarkostnaði vegna aðgerða stjórnvalda til að bæta hag tekjulægri heimila vegna aukinnar verðbólgu á árinu, þ.e. að hækka bætur almannatrygginga um 2,5% frá miðju ári sem leiðir til nálægt 3 ma.kr. aukinna útgjalda. Þá er tekið tillit til þess að kostnaður Sjúkratrygginga Íslands vegna lyfjakaupa stefnir í að verða umtalsvert hærri en heimildir á árinu. Á móti vega horfur um umtalsvert lægri útgjöld vegna örorku- og ellilífeyris á árinu í samanburði við áætlun fjárlaga og lægri kostnaður vegna atvinnuleysis en spáð atvinnuleysi er lægra en forsendur fjárlaga miðuðu við.</p>
<p>Í uppfærðum útgjaldahorfum málefnasviða hefur verið tekið tillit til endurmats á launaforsendum fjárlaga vegna kjarasamninga sem gerðir hafa verið við ríkisstarfsmenn á yfirstandandi ári. Í tengslum við það hafa verið millifærðir ríflega 17 ma.kr. til stofnana og verkefna af almenna varasjóðnum en í forsendum fjárlaga hafði verið gert ráð fyrir svigrúmi á varasjóðnum til að geta mætt launahækkunum innan þessa árs. </p>
<p>Á móti þessum og öðrum útgjaldaukum á árinu vegur m.a. almennur varasjóður fjárlaga sem nemur 17,6 ma.kr. árið 2023 umfram launa- og verðlagsbætur sem þegar hafa verið færðar. Komi ekki til frekari tímabundinna og óvæntra útgjalda innan ársins mun varasjóðurinn vega á móti framangreindum útgjöldum og er nettó áætlað að frumgjöldin séu um 4 ma.kr. hærri en gert var ráð fyrir í fjárlögum eins og að framan greinir. Gangi þessar áætlanir eftir eru frumgjöldin um 1,6% af VLF lægri en fjárlög ársins gerðu ráð fyrir sem skýrist af mun hærra nafnvirði VLF á yfirstandandi ári en spáð var í lok síðasta árs. </p>
<p>Vaxtagjöld eru áætluð um 29 ma.kr. hærri en áætlun fjárlaga sem að stærstum hluta má rekja til áætlunar um hærri gjaldfærslu vaxtagjalda vegna verðbóta verðtryggðra lána sem leiðir af umtalsvert hærri verðbólgu en forsendur fjárlaga gerðu ráð fyrir. Samanlagt eru heildarútgjöld áætluð um 33 ma.kr. hærri en áætlun fjárlaga, að mestu vegna hærri vaxtagjalda, og nema heildarútgjöld um 31,1% af VLF sem er einu prósentustigi lægra en gert var ráð fyrir í fjárlögum. </p>
<p>Rétt er að vekja sérstaka athygli á því að hluti af verðlagsbótum í fjárlagafrumvarpi ársins 2024 á rætur sínar að rekja til verðbólgu á yfirstandandi ári umfram forsendur fjárlaga. Þannig kemur hluti af áhrifum aukinnar verðbólgu ársins 2023 fram með tímatöf á gjaldahlið ríkissjóðs á næsta ári þótt tekjuáhrif verðbólgunnar komi fram strax. Þetta leiðir til þess að afkoma yfirstandandi árs er betri en ella sem nemur þessum mun og hefur jafnframt þau áhrif að torvelda samanburð á afkomu milli ára.</p>
<h3>Afkoma ársins 2024</h3>
<p>Fjárlagafrumvarp ársins 2024 gerir ráð fyrir að halli verði á rekstri ríkissjóðs sem nemi 46 ma.kr., eða 1% af VLF. Það er rúmlega 73 ma.kr. betri afkoma en gert var ráð fyrir í fjárlögum ársins 2023. Sem hlutfall af VLF nemur bati í afkomu milli þessara áætlana 2 prósentustigum sem rekja má hvort tveggja til hærri tekna og lægri útgjalda í hlutfalli við umfang hagkerfisins.</p>
<p>Í tekjuáætlun ársins 2024 er gert ráð fyrir að heildartekjur verði 1.349 ma.kr., eða 29,8% af VLF. Þetta er yfir 200 ma.kr. hærri áætlun en í fjárlögum ársins 2023. Tekjuáætlunin er unnin á nafnvirði og má því rekja hluta tekjuaukans til aukinnar verðbólgu, en hagfelldari þjóðhagsforsendur og grunnáhrif fyrra árs leiða jafnframt til hækkunar. </p>
<p>Frumtekjur eru áætlaðar um 1.312 ma.kr. á næsta ári og aukast um tæplega 190 ma.kr. frá áætlun fjárlaga ársins 2023. Áætlun frumtekna næsta árs tekur mið af þeim skattkerfisbreytingum sem útlistaðar hafa verið hér að framan, auk þess sem tekjustofnar hafa verið metnir með hliðsjón af þróun efnahagsstærða. Frumtekjur fara úr 28,4% af VLF samkvæmt áætlun fjárlaga ársins 2023 og verða 29% af VLF á næsta ári samkvæmt áætlun frumvarpsins sem skýrist m.a. af hagfelldum skilyrðum á vinnumarkaði og aukinni neyslu innan lands, m.a. vegna fjölgunar ferðamanna sem skýra auknar tekjur umfram það sem leiðir af breyttu verðlagi. Verði það raunin munu frumtekjur haldast áþekkar sem hlutfall af VLF og útkoma áranna 2022–2023 er nokkru hærri en árið 2019 þegar þær voru 28,4%. Vaxtatekjur eru áætlaðar rúmlega 36 ma.kr. á næsta ári sem er hækkun um tæpa 11 ma.kr. milli ára og leiðir af hærra vaxtastigi og hærri áætlun tekjufærðra verðbóta í samanburði við áætlun fjárlaga 2023. Nánar er fjallað um tekjuáætlun fjárlagafrumvarpsins í kafla 4.</p>
<p>Heildargjöld ríkissjóðs árið 2024 eru áætluð 1.395 ma.kr., eða 30,8% af VLF. Að frátöldum vaxtagjöldum, sem nema 2,4% af VLF, er áætlað að frumgjöld ríkissjóðs verði 1.284 ma.kr. á næsta ári, eða 28,4% af VLF. Gangi þessi áætlun eftir verða frumgjöld sambærileg að umfangi og árið 2019 þegar þau voru 28,1% af VLF. Í samanburði við fjárlög ársins 2023 er um að ræða tæplega 4% raunhækkun frumútgjalda þegar leiðrétt hefur verið fyrir áætluðum launa- og verðlagsbótum en þær nema um 68 ma.kr. í frumvarpinu. Í samanburði milli ára er þó rétt að taka tillit til hækkunar framlaga sem ætlað er að stuðla að orkuskiptum, en nánar er fjallað um þessi gjöld í 5. kafla. Þessi útgjöld voru áður í formi skattafsláttar og komu því fram á tekjuhlið síðustu fjárlaga. Þá er gert ráð fyrir rúmlega 10 ma.kr. hækkun á framlögum vegna byggingar nýs Landspítala en þau framlög ráðast að stærstu leyti af framgangi verkefnisins. Að teknu tilliti til framangreindra tveggja þátta hækka frumgjöld aðeins um 2% að raunvirði frá síðustu fjárlögum. Innifaldar í þessum raunvexti eru 17 ma.kr. ráðstafanir sem ríkisstjórnin hefur samþykkt og hafa það að markmiði að draga úr útgjaldavexti og hefði raunaukning útgjalda að óbreyttu verið meiri sem því nemur. </p>
<p>Í samanburði við fjárlög síðasta árs hækkar áætluð fjárfesting um 10 ma.kr. milli ára, einkum vegna aukins þunga í bygging nýs Landspítala, en heildarfjárfesting er áætluð um 2,1% af VLF sem er í námunda við langtímameðaltal frá árinu 1998.</p>
<p>Vaxtagjöld eru áætluð nokkru hærri en í fjárlögum ársins 2023, eða tæpum 16 ma.kr., einkum vegna hærri vaxtastigs. Nánar er fjallað um breytingar á gjaldahlið ríkissjóðs í kafla 5.</p>
<p><img alt="" src="" /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-toflur.xlsx" target="_blank">Sækja töflu 3-3</a></span></p> | Mennta- og menningarmálaráðuneytið |
| 4. Tekjur ríkissjóðs (A1-hluta)<p>Tekjur ríkissjóðs aukast frá fyrra ári samkvæmt tekjuáætlun fjárlagafrumvarps fyrir árið 2024 en þó minna en síðastliðin ár. Frá því að efnahagsumsvif jukust á ný í kjölfar þrenginga kórónuveirufaraldursins hefur vöxtur hagkerfisins ítrekað farið fram úr þeim spám er legið hafa til grundvallar tekjuáætlun fjárlaga. Slíkt ástand varir ekki að eilífu og má nú sjá teikn á lofti um að toppur hagsveiflunnar sé þegar að baki. Í auknum mæli gætir áhrifa þeirra vaxtahækkana sem ráðist hefur verið í til að ná böndum á verðbólgu og er í þjóðhagsspá gert ráð fyrir auknu atvinnuleysi og minni launahækkunum. Einkaneysla vex ekki með sama hraða og fyrri ár og hægir á fjárfestingu. Þjóðhagsspáin felur þó ekki í sér neina kollsteypu. Verðmætasköpun er enn mikil og tekjustofnar ríkissjóðs stöndugir. Brugðist verður við breyttum aðstæðum með skattkerfisbreytingum sem nánar er fjallað um síðar í þessum kafla og verða tekjur ríkissjóðs samkvæmt tekjuáætlun fjárlaga sama hlutfall landsframleiðslu árið 2024 og þær voru árið 2022.</p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/04-1.png?amp%3bproc=LargeImage" alt="Hægir á vexti tekna" /></p>
<p>Nánar er fjallað um áhrif efnahagsforsendna á einstaka tekjustofna og áhrif og umfang skattabreytinga síðar í kaflanum. Jafnframt eru breytingum á tekjuáætlun ársins 2023 gerð skil en tekjur yfirstandandi árs mynda grunn fyrir tekjuáætlun ársins 2024. Í lok kaflans má finna áætlun um skattastyrki ársins 2024 þar sem eftirgjöf í skattkerfinu er skipt eftir málefnasviðum. Taflan sem hér fylgir dregur fram helstu niðurstöður tekjuáætlunarinnar ásamt endurmati á tekjum yfirstandandi árs.</p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/04--2.png?amp%3bproc=LargeImage" alt="Helstu niðurstöður tekjuáætlunarinnar ásamt endurmati á tekjum yfirstandandi árs" /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-toflur.xlsx" target="_blank">Sækja töflu 4-1</a></span></p>
<h2>4.1 Endurmetin tekjuáætlun 2023</h2>
<p>Heildartekjur yfirstandandi árs hafa verið endurmetnar og er áætlað að þær muni nema um 1.260 ma.kr., eða 30,1% af VLF. Lítur nú út fyrir að heildartekjur ríkissjóðs verði 112 ma.kr. meiri en gert var ráð fyrir í fjárlögum ársins. Þar af aukast skatttekjur og tryggingagjöld um 99 ma.kr. í samræmi við breyttar efnahagsforsendur og nýjustu upplýsingar um álagningu og innheimtu. Hagfelldari þjóðhagsforsendur og grunnáhrif fyrra árs hafa töluverð áhrif til hækkunar, en einnig má rekja hluta tekjuaukans til aukinnar verðbólgu þar sem tekjuáætlunin er unnin á verðlagi hvers árs.</p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/04-3.png?amp%3bproc=LargeImage" alt="Tekjur áætlaðar 112 ma.kr. meiri en í fjárlögum - Helstu breytingar á tekjuáætlun ársins 2023" /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-myndagogn.xlsx" target="_blank">Sækja mynd 4-1</a></span></p>
<p>Af einstökum sköttum eða gjöldum aukast tekjur af virðisaukaskatti mest frá áætlun fjárlaga, eða um 22,5 ma.kr., enda er um að ræða stærsta einstaka tekjustofn ríkissjóðs. Endurmatið er í góðu samræmi við breytingar í þjóðhagsspá fyrir árið þar sem nú er gert ráð fyrir meiri einkaneyslu og verðbólgu en í þeirri spá sem lá til grundvallar samþykktum fjárlögum. Gert er ráð fyrir töluvert meiri tekjum af tekjusköttum bæði einstaklinga og lögaðila, eða 19,1 og 19,5 ma.kr. Endurmat tekjuskatts einstaklinga endurspeglar vöxt launastofnsins umfram forsendur fjárlaga, bæði fleiri vinnustundir og meiri launahækkanir. Hækkun tekjuskatts lögaðila endurspeglar nýjar upplýsingar fengnar úr ársreikningum stærstu fyrirtækja og má þar sérstaklega nefna skattgreiðslu Landsvirkjunar vegna hagnaðar af sölu á hlutum félagsins í Landsneti til ríkisins sem áætlað er að nemi ríflega 15 ma.kr. Enn fremur er nú gert ráð fyrir að tekjur ríkissjóðs af fjármagnstekjuskatti verði 18 ma.kr. vegna hærra vaxtastigs og meiri söluhagnaðar en gert hafði verið ráð fyrir.</p>
<p>Aðrar tekjur ríkissjóðs en skattar og tryggingagjöld eru áætlaðar 13,7 ma.kr. meiri en samkvæmt fjárlögum. Má rekja 10,6 ma.kr. til hækkunar mats á vaxtatekjum ríkissjóðs og 6,1 ma.kr. til aukinna arðgreiðslna en á móti kemur að sala á vöru og þjónustu er nú enduráætluð 4 ma.kr. minni en í fjárlögum.</p>
<h2>4.2 Tekjuáætlun 2024</h2>
<p>Tekjuáætlun fyrir fjárlagaárið 2024 byggir á endurmetinni tekjuáætlun ársins 2023 og þjóðhagsspá Hagstofu Íslands að teknu tilliti til fyrirhugaðra skattkerfisbreytinga.</p>
<h3>4.2.1 Skattkerfisbreytingar </h3>
<p>Meginstef þeirra skattkerfisbreytinga sem ráðast á í árið 2024 er að styrkja enn frekar tekjugrundvöll ríkissjóðs með því m.a. að endurheimta mikilvæga tekjustofna sem hafa rýrnað vegna tæknibreytinga og á sama tíma vinna gegn þeirri spennu sem hefur myndast í hagkerfinu. Með þeim er áfram vörðuð leið að jafnvægi milli tekna og gjalda ríkissjóðs án þess að vera of íþyngjandi fyrir almenning.</p>
<p>Til að sporna gegn þenslu í hagkerfinu er dregið úr skattalegum ívilnunum á byggingarmarkaði með því að <strong>lækka endurgreiðslur virðisaukaskatts</strong> af kostnaði vegna vinnu við framkvæmdir á íbúðarhúsnæði úr 60% í 35%. Sú breyting hefur þegar verið lögfest og tók gildi um mitt yfirstandandi ár og verður árið 2024 því fyrsta heila árið þar sem lægra endurgreiðsluhlutfall gildir. Önnur skattabreyting sem hefur verið lögfest er upptaka <strong>varaflugvallargjalds. </strong>Leggst það á innanlands- og millilandaflug og er ætlað að standa undir framkvæmdum við flugvellina á Akureyri, Egilsstöðum og í Reykjavík. Gjaldið verður lagt á frá og með 1. nóvember nk. og verður 2024 því fyrsta heila ár gjaldtökunnar. </p>
<p>Af skattabreytingum sem til stendur að lögfesta á haustþingi ber hæst fyrra skrefið af tveimur að nýju heildarkerfi fyrir <strong>skattlagningu á ökutæki og eldsneyti </strong>sem ætlað er að auka tekjur ríkissjóðs um 7,5 ma.kr. árið 2024. Tekjur ríkissjóðs af þeirri skattlagningu hafa rýrnað mikið á undanförnum árum samhliða breytingum á bílaflota landsmanna. Til að bregðast við þeirri þróun verður um áramótin komið á nýju, einföldu og sanngjarnara kerfi þar sem greiðslur bifreiðaeigenda verða í auknum mæli tengdar notkun þeirra á vegakerfinu auk þess sem að lágmark bifreiðagjalds verður hækkað. <strong>Gistináttaskattur </strong>kemur til framkvæmda á ný um áramót en hann var felldur niður tímabundið vegna heimsfaraldurs kórónuveiru. Áætlað er að hann skili að óbreyttu 1,5 ma.kr. á komandi ári. Enn fremur eru áform um að breyta gildissviði skattsins og leggja á gjöld í tengslum við komur skemmtiferðaskipa en vinna stendur nú yfir með hagaðilum þar sem mat verður lagt á ólíkar leiðir um breytt gjalda- og skattaumhverfi fyrir greinina. Tekjuáhrif þeirra breytinga eru áætluð 2,7 ma.kr. <strong>Verðmætagjald sjókvíaeldis </strong>verður hækkað úr 3,5% í 5% af markaðsverði afurða. Fallið var frá sambærilegri breytingu í meðförum fjárlagafrumvarps ársins 2023 þar sem beðið var niðurstaðna skýrslna Ríkisendurskoðunar og Boston Consulting Group um málefnið sem nú eru útkomnar. <strong>Krónutölugjöld</strong> munu uppfærast um 3,5% um næstu áramót ólíkt fyrra ári þegar þau voru látin fylgja verðlagshækkunum. Fyrir vikið rýrna gjöldin að raunvirði milli ára þótt tekjur ríkissjóðs aukist um 3,4. ma.kr. við breytinguna. Um áramótin er fyrirhugað að hækka álagningarprósentu <strong>tekjuskatts lögaðila</strong> tímabundið í eitt ár úr 20% í 21%. Sú hækkun mun þó ekki hafa áhrif á tekjur ríkissjóðs af skattinum árið 2024 heldur koma til framkvæmda við álagningu lögaðila 2025 vegna rekstrarársins 2024. </p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/04-4.png?amp%3bproc=LargeImage" alt="Tekjuáhrif helstu skattabreytinga á ríkissjóð 2024" /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-toflur.xlsx" target="_blank">Sækja töflu 4-2</a></span></p>
<h3>4.2.2 Umfjöllun um forsendur helstu tekjustofna </h3>
<p>Heildartekjur ríkissjóðs eru áætlaðar 1.349 ma.kr. fjárlagaárið 2024 sem svarar til 29,8% af VLF. Þar af eru skatttekjur og tryggingagjöld áætluð 1.201 ma.kr.</p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/04-5.png?amp%3bproc=LargeImage" alt="Virðisaukaskattur er þriðjungur skatttekna - Samsetning tekna ríkisins af sköttum og tryggingagjöldum 2024" /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-myndagogn.xlsx" target="_blank">Sækja mynd 4-2</a></span></p>
<p>Áætlaðar tekjur af <strong>tekjuskatti einstaklinga </strong>eru 277,2 ma.kr. árið 2024. Vel hefur árað á vinnumarkaði það sem af er ári, laun hafa hækkað, fjöldi vinnustunda aukist og atvinnuleysi haldist lítið. Innheimta staðgreiðslu hefur því verið með besta móti. Vegna verðbólgu á yfirstandandi ári munu skattleysis- og þrepamörk hækka umtalsvert næstu áramót vegna áður lögfestra breytinga um þróun viðmiðunarfjárhæða. Önnur breyting, sem tók gildi fyrir tekjuárið 2022, fól m.a. í sér að þrepamörk hækka sem nemur verðbólgustigi við lok hvers árs að viðbættu 1% framleiðniviðmiði. Henni er ætlað að koma í veg fyrir raunskattskrið og verja kaupmátt launa. Þjóðhagsspá gerir ráð fyrir 7,4% verðbólgu í lok árs og er því áætlað að persónuafsláttur og þrepamörk hækki um 8,5% árið 2024.</p>
<p>Áætlað er að tekjur af <strong>tekjuskatti lögaðila</strong> verði 120 ma.kr. árið 2024 og tekjur af <strong>sérstökum fjársýsluskatti</strong> 5,8 ma.kr. Tekjuskattar af lögaðilum hafa vaxið mikið bæði í krónum talið og sem hlutfall af VLF frá þeim lágpunkti sem þeir náðu árið 2021. Gert er ráð fyrir að þeir nái hámarki árið 2023 sem hlutfall af VLF og lækki því aðeins frá fyrra ári árið 2024.</p>
<p>Tekjur ríkisins af <strong>fjármagnstekjuskatti </strong>samanstanda af staðgreiðslu vegna vaxtatekna og arðs ársins 2024 og eftirágreiddum skatti vegna söluhagnaðar og leigutekna fyrra árs samkvæmt álagningu í maí nk. Gert er ráð fyrir að fjármagnstekjuskattur skili 53,6 ma.kr. í ríkissjóð á árinu 2024.</p>
<p>Tekjur af <strong>VSK</strong> hafa aukist mikið undanfarin þrjú ár, eða um að jafnaði 17% árlega, gangi áætlun þessa árs eftir. Á næsta ári er því spáð að neysla landsmanna og erlendra ferðamanna og önnur umsvif sem skila ríkinu virðisaukaskatti vaxi hóflega og verðbólga hjaðni. Reiknað er með að einkaneysla án ferðalaga erlendis vaxi um 7,5% að nafnvirði og neysla erlendra ferðamanna um tæp 9%. Að grunni til myndi hlutfall VSK af VLF lækka nokkuð milli ára en á móti kemur að skattastyrkir verða minni. Ívilnanir til stuðnings vistvænum samgöngum munu breyta um form og hverfa úr virðisaukaskattskerfinu, en verða þess í stað útfærðar á gjaldahlið í gegnum Orkusjóð á næsta ári. Þá munu síðbúnar endurgreiðslur vegna framkvæmda á tíma faraldursins með hærri endurgreiðslurétt fjara út. Endurgreiðslur vegna vinnuliðar framkvæmda við íbúðarhúsnæði verða enn fremur minni en allajafna vegna lækkunar endurgreiðsluhlutfallsins í 35% 1. júlí sl. Þá er vænst áframhaldandi góðs árangurs af umbótum í eftirfylgni við skattframkvæmd sem skilað hefur umtalsverðum viðbótartekjum undanfarin ár. </p>
<p>Miðað við þessar forsendur mun VSK skila 416,4 ma.kr. í tekjur á næsta ári. Það er aukning úr 8,9% í 9,2% af VLF sem yrði hið mesta á þann mælikvarða frá kerfisbreytingunum 2015–2016. Vægi hans af sköttum og tryggingagjöldum í heild mun aukast nokkuð og verða tæp 35%.</p>
<p>Tekjur af <strong>ökutækjum og eldsneyti </strong>á árinu 2024 eru áætlaðar 63,3 ma.kr. Þar af eru 7,5 ma.kr. vegna fyrstu skrefa innleiðingar á nýju heildarkerfi fyrir skattlagningu ökutækja og eldsneytis og hækkun á lágmarksfjárhæð bifreiðagjalds. </p>
<p>Áætlaðar tekjur af <strong>áfengisgjaldi </strong>eru 26,6 ma.kr. á árinu 2024. Ekki er gert ráð fyrir kerfisbreytingum eða verulegum magnbreytingum og því eru áætlaðar tekjur í samræmi við áætlun ársins 2023 auk verðlagsbreytinga.</p>
<p>Áætlað er að tekjur ríkissjóðs af <strong>tryggingagjaldi</strong> muni nema 141,2 ma.kr. árið 2024. Stofn tryggingagjalds hefur vaxið mikið undanfarin ár samhliða fjölgun vinnandi handa og miklum launahækkunum. Í þjóðhagsspá Hagstofu Íslands er gert ráð fyrir að dragi úr spennu á vinnumarkaði árið 2024, launahækkanir verði minni og að atvinnuleysi þokist upp, og því er gert ráð fyrir minni vexti tekna af tryggingagjaldi í fjárlagafrumvarpi 2024 en síðustu ár.</p>
<p><strong>Vaxtatekjur</strong> samanstanda af vöxtum af skattkröfum og bankainnstæðum í innlendri og erlendri mynt auk vaxta og verðbóta af veittum lánum. Meiri hluti vaxtatekna er vegna veittra lána en þau hefur ríkissjóður veitt til að fjármagna m.a. útlán Menntasjóðs námsmanna, Húsnæðissjóðs og Byggðastofnunar auk ýmissa fjárfestingaverkefna. Vaxtatekjur ársins 2024 eru áætlaðar 36,3 ma.kr. </p>
<p>Áætlað er að tekjur ríkissjóðs af <strong>veiðigjöldum </strong>nemi 12,2 ma.kr. árið 2024. Þar af er 2,1 ma.kr. tilkominn vegna verðmætagjalds af fiskeldi. Aukningin er í senn tilkomin vegna aukinnar framleiðslu en þó að mestu vegna hækkunar verðmætagjaldsins úr 3,5% í 5% og samspils þeirrar hækkunar við sólarlagsákvæði sem sett var á við upptöku gjaldsins og rennur út í skrefum til ársins 2026. Veiðigjald byggist á afkomu við veiðar hvers nytjastofns tveimur árum fyrir álagningu gjaldsins og er lagt á í krónum á hvert kílógramm óslægðs afla. Áætlunin fyrir 2024 verður endurskoðuð þegar endanleg ákvörðun um álagningu veiðigjalda árið 2024 liggur fyrir hjá Skattinum í byrjun desember nk.</p>
<p>Yfirlit um <strong>arð </strong>frá félögum og hlutdeild í hagnaði B-hluta félaga ríkissjóðs má sjá í eftirfarandi töflu. Af eign ríkisins í viðskiptabönkunum tveimur er gert ráð fyrir samtals 17,2 ma.kr. arðgreiðslu á árinu 2024. Landsvirkjun greiddi 15 ma.kr. í arð árið 2022 en ráðgert er að arðgreiðslur fyrirtækisins nemi 19,7 ma.kr. árið 2023 og 20,1 ma.kr. árið 2024. Alls er áformað að ríkissjóður fái í sinn hlut 45,2 ma.kr. í arð frá félögum á næsta ári. </p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/04-6.png?amp%3bproc=LargeImage" alt="Arður og hluti af tekjum B-hluta fyrirtækja" /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-toflur.xlsx" target="_blank">Sækja töflu 4-3</a></span></p>
<h2>4.3 Áhrif á jafnrétti kynjanna</h2>
<p>Hlutfall kynja er ólíkt milli starfsstétta og því geta skattabreytingar og aðrar álögur sem snerta einstakar atvinnugreinar eða leggjast með ólíkum hætti á tekjur eftir uppruna komið misjafnlega við kynin. Að sama skapi er neyslumynstur ólíkt milli kynja og gilda því sömu lögmál um álögur á vöru- og þjónustuviðskipti. Hér er að öllu leyti vísað til meðaltala enda eru áhrifin á einstaklinga í sömu starfsstétt eða með svipaða neyslu þau sömu burt séð frá kyni viðkomandi.</p>
<h3>4.4 Breytingar á tekjuáætlun ársins 2024 frá fjármálaáætlun</h3>
<p>Tekjur ársins 2024 eru áætlaðar 15,4 ma.kr. meiri en í fjármálaáætlun sem var samþykkt í júní sl. og nemur aukningin því 1,2% milli áætlana. Engu að síður breytast heildartekjur óverulega sem hlutfall af VLF enda byggir tekjuáætlun frumvarpsins á uppfærðri þjóðhagsspá og meiri nafnvexti landsframleiðslu samhliða nokkru meiri verðbólgu. Þyngst vegur 10,2 ma.kr. breyting á VSK sem skýrist bæði af grunnáhrifum fyrra árs og meiri aukningu þjóðarútgjalda 2024. Tekjuskattur einstaklinga hækkar um 5,8 ma.kr. en nýjar upplýsingar sem fengnar eru úr álagningarskrá einstaklinga fyrir tekjuárið 2022 hafa þar grunnáhrif til hækkunar. Tryggingagjöld lækka aftur á móti um 3,9 ma.kr. milli áætlana. Mat tekna af eignarsköttum hækkar um 3,5 ma.kr. og er það að nær öllu leyti vegna mikils vaxtar tekna af erfðafjárskatti á yfirstandandi ári sem hefur grunnáhrif á áætlun ársins 2024. Tekjur af erfðafjárskatti hafa vaxið stöðugt undanfarin ár og er þetta ekki í fyrsta sinn sem tekjur af honum eru endurmetnar til hækkunar milli áætlana. Óútfærðar afkomubætandi ráðstafanir þær sem ráðast á í árið 2024 hafa allar færst á gjaldahlið ríkissjóðs en í fjármálaáætlun var gert ráð fyrir að helmingi þeirra yrði fundinn staður á tekjuhlið. Áætlaðar tekjur ríkissjóðs lækka því um 4,5 ma.kr. af þeim sökum en á móti lækka gjöld ríkissjóðs um sömu upphæð.</p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/04-7.png?amp%3bproc=LargeImage" alt="Heildartekjur aukast um 15,4 ma.kr. frá fjármálaáætlun - Helstu breytingar á tekjuáætlun ársins 2024" /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-myndagogn.xlsx" target="_blank">Sækja mynd 4-3</a></span></p>
<h2>4.5 Skattastyrkir</h2>
<p>Skattastyrkir ríkissjóðs árið 2024 eru áætlaðir 2,9% af VLF og dragast nokkuð saman á þann mælikvarða annað árið í röð. Yfirlit um skattastyrki, sem sjá má í meðfylgjandi töflu, sýnir í grófum dráttum aðkomu ríkisins að ýmsum málefnum og þann fjárhagslega stuðning sem veittur er með ívilnunum fremur en með beinum fjárframlögum sem færast á gjaldahlið. Neðra þrep VSK er uppspretta um 65% af skattastyrkjum í heild og reiknast það sem munurinn á neðra þrepinu og almenna þrepinu eða 13 prósentustig af skattstofni.</p>
<p style="text-align: left;">Breytingar á skattastyrkjum á næsta ári má einkum rekja til brottfalls skattastyrkja í VSK-kerfinu sem hafa hvatt til orkuskipta og vistvænna samgangna og hafa verið umfangsmiklir á málefnasviði umhverfismála undanfarin ár. Auk niðurfellingar VSK á vistvæna bíla má nefna stuðning í því formi við kaup heimila á hleðslustöðvum og hjólum og bæði útleigu og endursölu bílaleigubíla, sem falla mun niður um áramótin. Skattastyrkir til kaupa á hreinorkubílum hafa skilað miklum árangri um árabil. Sérstakir hvatar við kaup á hreinorkutækjum munu halda áfram á næsta ári en með breyttu sniði eins og fjallað var um í gildandi fjármálaáætlun. Einnig má nefna að stór hluti skattastyrkja er á málefnasviði ferðaþjónustu vegna skattlagningar ýmissar ferðaþjónustu í neðra VSK-þrepinu og hefur umfang þeirra aukist á ný með viðspyrnu ferðaþjónustunnar 2022 og 2023. Þá er að finna í skattkerfinu nokkrar tegundir ívilnana fyrir kaupendur og leigjendur íbúðarhúsnæðis. Draga mun úr heildarumfangi skattastyrkja í húsnæðismálum og skýrist það af endurgreiðsluhlutfalli VSK af vinnulið framkvæmda við íbúðarhúsnæði sem verður 35% á næsta ári. Það er lægra en verið hefur og er sú lækkun liður í aðgerðum til að ná verðbólgu hraðar niður.</p>
<img alt="" src="" /><br />
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-toflur.xlsx" target="_blank">Sækja töflu 4-4</a></span></p> | Mennta- og menningarmálaráðuneytið |
| 5. Gjöld ríkissjóðs (A1-hluta)<p>Í þessum kafla er fjallað um útgjöld ríkissjóðs (A1-hluta). Þar er um að ræða útgjöld vegna starfsemi á vegum ríkisins sem að stærstum hluta eru fjármögnuð með skatttekjum. Fjallað er um helstu áherslumál á útgjaldahlið fjárlagafrumvarpsins en þau samanstanda af fyrri ákvörðunum sem birtast í fjármálaáætlun fyrir árin 2024–2028 og breytingar sem leiða af ákvörðunum við undirbúning frumvarpsins. Lagt er mat á áhrif útgjaldaráðstafana á jafnrétti kynjanna. Þá er gerð grein fyrir launa- og verðlagsforsendum gjaldahliðar frumvarpsins og fjallað um skuldbindingar ríkisins vegna þjónustu- og styrktarsamninga. Loks er greint frá reglum um varasjóði og millifærslur fjárveitinga. Vakin er athygli á því að þessi kafli tekur einungis til breytinga á fjárheimildum samkvæmt IPSAS-reikningsskilastaðlinum. Fjallað er um breytingar á heildarútgjöldum á þjóðhagsgrunni samkvæmt GFS-hagskýrslustaðlinum í kafla <em>3 Markmið í ríkisfjármálum</em> og um mun á framsetningu og uppgjöri ríkisfjármála á þessum tveimur stöðlum í viðauka með frumvarpinu.</p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/5-1%20-%20Copy%20(1).png?amp%3bproc=LargeImage" alt="Bætt nýting fjármuna" /></p>
<p>Við setningu útgjaldaramma fyrir málefnasvið í fjárlagafrumvarpi ársins 2024 er byggt á þeirri stefnumörkun <a href="/library/02-Rit--skyrslur-og-skrar/Fj%c3%a1rm%c3%a1la%c3%a1%c3%a6tlun%202024-2028%20-%20vefur.pdf" target="_blank">sem fram kemur í samþykkri fjármálaáætlun fyrir árin 2024–2028</a>. Meginleiðarljós fjármálaáætlunarinnar er að standa vörð um efnahagsbatann sem náðst hefur eftir kórónuveirufaraldurinn ásamt því að sporna við þenslu í hagkerfinu og verðbólgu á sama tíma og styrkur ríkisfjármálanna er endurbyggður. Með því er unnið að stöðugleika í samræmi við grunngildi laga um opinber fjármál. </p>
<p>Til þess að stöðva skuldasöfnun og bæta stöðu ríkissjóðs eins og lagt er upp með í fjármálastefnu er áfram lögð áhersla á hóflegan vöxt útgjalda sem felur í sér að vöxtur útgjalda verði hægari en vöxtur VLF þannig að frumgjöld sem hlutfall af VLF fari lækkandi. Enn fremur felur þessi stefnumörkun í sér áherslu á bætta nýtingu fjármuna og forgangsröðun verkefna innan fyrirliggjandi útgjaldaramma. Nýjum verkefnum verði fundið svigrúm með því að tryggja umbætur í ríkisrekstrinum með markvissu endurmati útgjalda og fjárfestingu í tæknilegum innviðum sem stuðla að hagræðingu og bættri þjónustu. Endurspeglast þessar áherslur m.a. í því að í frumvarpinu er gert ráð fyrir auknum aðhaldsráðstöfunum. </p>
<p>Meðal helstu verkefna og stefnumála sem fram koma í frumvarpi til fjárlaga fyrir árið 2024 og fjallað er nánar um í greinargerðum málefnasviða eru:</p>
<ul>
<li>Stóraukinn stuðningur við húsnæðisuppbyggingu.</li>
<li>Aukinn fjöldi flóttafólks og umsækjenda um alþjóðlega vernd.</li>
<li>Mikill kraftur í byggingu nýs Landspítala.</li>
<li>Áframhaldandi og umfangsmikill stuðningur við orkuskipti sem færist af tekjuhlið yfir á gjaldahlið.</li>
<li>Aukin framlög til reksturs hjúkrunarrýma.</li>
<li>Áframhaldandi lækkun á greiðsluþátttöku sjúklinga.</li>
<li>Stuðningur við nýsköpun, rannsóknir og þróun.</li>
<li>Uppbygging samgönguinnviða og almenningssamgangna. </li>
</ul>
<h2>5.1 Heildarfjárheimildir 2024 og breytingar frá fjárlögum ársins 2023</h2>
<p>Heildarútgjöld ríkissjóðs eru áætluð um 1.478 ma.kr. á árinu 2024. Hækkun frá fjárlögum fyrra árs nemur 143,1 ma.kr. og vega launa-, gengis- og verðlagsbreytingar þyngst, eða 67,9 ma.kr. Að þeim frátöldum hækka heildarútgjöld ríkissjóðs um 75,2 ma.kr. milli ára, eða sem nemur 5,6%. Í umfjöllun hér á eftir er gerð grein fyrir því í hverju þessar breytingar felast út frá mismunandi sjónarhornum. Fjallað verður um breytingar út frá hagrænni skiptingu útgjalda, breytingu eftir útgjaldatilefnum og málefnasviðum.</p>
<p>Meðfylgjandi tafla sýnir breytingar á hagrænni skiptingu fjárheimilda að raunvirði á milli fjárlaga 2023 og fjárlagafrumvarps 2024, þ.e. með skiptingu eftir rekstrarframlögum, rekstrar- og fjármagnstilfærslum, fjárfestingarframlögum og vaxtagjöldum. </p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/5-2.png?amp%3bproc=LargeImage" alt="Breytingar á hagrænni skiptingu fjárheimilda að raunvirði á milli fjárlaga 2023 og fjárlagafrumvarps 2024" /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-toflur.xlsx" target="_blank">Sækja töflu 5-1-1</a></span></p>
<p>Samtals nemur hækkun rammasettra<sup>[1]</sup> útgjalda 35,2 ma.kr. eða 3,2%. Töluverður hluti hækkunarinnar skýrist á hinn bóginn af annars vegar stórauknum framlögum til byggingar nýs Landspítala og hins vegar framsetningarbreytingu á stuðningi við orkuskipti en stuðningurinn færist frá tekjuhlið yfir á gjaldahlið. Samanlagt nema hækkanir framlaga vegna þessara tveggja þátta 18 ma.kr. Að frátöldum þessum tveimur þáttum nemur raunaukning rammasettra útgjalda 1,5% sem er nokkuð minni raunvöxtur en á undanförnum árum. Hóflegur útgjaldavöxtur skýrist m.a. af aðhaldsráðstöfunum sem hafa það að markmiði að draga úr ríkisumsvifum og sporna við þenslu og verðbólgu eins og nánar er fjallað um í hlutanum um aðhaldsráðstafanir hér á eftir. Á meðfylgjandi mynd má sjá hækkun útgjalda frá fjárlögum ársins 2023 eftir hagrænni skiptingu, að teknu tilliti til framsetningarbreytingar vegna yfirfærslu stuðnings við orkuskipti af tekjuhlið yfir á gjaldahlið. Þá má einnig sjá umfang aðhaldsráðstafana í samanburði við útgjaldaaukningu á milli ára. Þannig sést að aðhaldsaðgerðir draga verulega úr útgjaldaaukningu á milli ára.</p>
<img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/5-3.png?amp%3bproc=LargeImage" alt="Aðhaldsaðgerðir draga úr útgjaldavexti Hækkun rammasettra útgjalda frá fjárlögum 2023. Án launa- og verðlagsbr" />
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-myndagogn.xlsx" target="_blank">Sækja mynd 5-1-1</a></span></p>
<p>Þegar horft er til hagrænnar skiptingar rammasettra útgjalda má sjá að rekstrarframlög og rekstrartilfærslur aukast um alls 14,4 ma.kr. að raunvirði eða um 1,4% en fjármagnstilfærslur og fjárfestingarframlög aukast um 20,8 ma.kr. eða 20%. Breytingar á rekstrarfjárheimildum taka m.a. mið af fjölgun íbúa, breyttri aldurssamsetningu þjóðarinnar og innbyggðum kerfislegum vexti svo sem í almanna- og sjúkratryggingum. Á móti hækkunum almannatrygginga vega lækkanir vegna endurmats á útgjöldum yfirstandandi árs. Þá aukast framlög, að stórum hluta tímabundið, vegna fjölgunar flóttafólks og umsækjenda um alþjóðlega vernd. </p>
<p>Rekstrartilfærslur aukast óverulega, eða um 0,2 ma.kr. Skýrist það að mestu leyti af endurmati á útgjaldahorfum almannatrygginga yfirstandandi árs en útlit er fyrir verulega lækkun útgjalda frá því sem áætlað var í fjárlögum þar sem dregur úr nýgengi örorku og tekjur ellilífeyrisþega vaxa meira en gert var ráð fyrir í forsendum fjárlaga. Ekki er um kerfisbreytingu að ræða þannig að réttindi einstaklinga breytast ekki. Lækkun á undirliggjandi forsendum vegur þannig á móti áætluðum raunvexti næsta árs.</p>
<p>Aukning fjárfestingarframlaga skýrist að stærstum hluta af byggingu nýs Landspítala, stórauknum framlögum til húsnæðisuppbyggingar og vegaframkvæmda ásamt yfirfærslu 7,5 ma.kr. stuðnings vegna orkuskipta af tekjuhlið yfir á gjaldahlið þar sem stuðningurinn birtist sem fjármagnstilfærsla. Með þessari breytingu má beita stuðningnum með markvissari, gagnsærri og hagkvæmari hætti og nemur aukningin á gjaldahlið 6,1 ma.kr. vegna þessa að teknu tilliti til 1,4 ma.kr. tímabundinna útgjalda sem falla niður. Nánar er fjallað um fjárfestingar og fjármagnstilfærslur síðar í þessum kafla.</p>
<p>Gert er ráð fyrir að vaxtagjöld nemi um 92,2 ma.kr. sem er um 12,5 ma.kr. hækkun frá fjárlögum fyrra árs. Skýrist hækkunin af breyttu umhverfi á innlendum og erlendum lánamörkuðum og leitt hafa til versnandi lánakjara en nánar er fjallað um það í greinargerð málaflokks <em>33.10 Fjármagnskostnaður</em>. Þá má sjá að undanskildir liðir frá rammasettum útgjöldum, aðrir en vaxtagjöld, hækka um 27,5 ma.kr. sem skýrist að mestu leyti af 18,9 ma.kr. fjárheimild vegna hækkunar á lífeyri sjóðsfélaga Lífeyrissjóðs starfsmanna ríkisins sem farnir eru á lífeyri og ríkissjóði ber að fjármagna samkvæmt lögum. Gert er ráð fyrir að framlög til atvinnuleysisbóta hækki um 4,3 ma.kr. sem er í samræmi við þjóðhagsspá sem liggur til grundvallar frumvarpinu. Þá er gert ráð fyrir að lögbundið framlag til Jöfnunarsjóðs sveitarfélaga hækki um 2,1 ma.kr. milli ára að teknu tilliti til 750 m.kr. lækkunar á framlagi í kjölfar flutnings verkefna Innheimtustofnunar sveitarfélaga til ríkisins. </p>
<p>Breyting rammasettra útgjalda á milli ára eftir útgjaldatilefnum skýrist af nokkrum meginþáttum eins og sést á myndinni af útgjaldabrúnni hér á eftir.<strong> </strong>Í fyrsta lagi er um að ræða breytingar á bundnum útgjaldaskuldbindingum sem nema samtals 42,5 ma.kr. Stærstu breytingarnar eru vegna byggingar nýs Landspítala og fjölgunar flóttafólks og umsækjenda um alþjóðlega vernd. Framlög til reksturs nýrra hjúkrunarrýma aukast og til sjúkratrygginga, þ.m.t. vegna samnings við sérgreinalækna. Framlög til barnabóta hækka en um er að ræða annað skrefið af tveimur í kerfisbreytingu vegna barnabóta. Auk þess koma til framkvæmda á árinu 2024 ýmis fjárfestingarverkefni sem var frestað á árinu 2023 sem liður í aðgerðum til að sporna við þenslu og verðbólgu. Þar má nefna framlög til vegagerðar og endurnýjun stærri upplýsingakerfa. </p>
<p>Í öðru lagi er um að ræða tímabundin framlög sem falla niður. Þar á meðal eru framlög sem veitt voru til byggingar hjúkrunarheimila í átaki til að fjölga hjúkrunarrýmum í fjárlögum áranna 2020–2023 en miklar tafir hafa orðið á framkvæmdum og því hafa safnast upp yfir 10,4 ma.kr. í ónýttum fjárheimildum sem nýttar verða á næstu árum til uppbyggingarinnar, 4 ma.kr. tímabundið framlag sem veitt var í fjárlögum 2023 til endurgreiðslukerfis vegna kvikmyndagerðar á Íslandi og ýmis framlög sem veitt voru til að draga úr áhrifum heimsfaraldurs kórónuveiru. Þá lýkur fjárfestingarátaki 2021–2023 og því falla niður ýmis tímabundin framlög vegna þess en fjárfesting eykst engu að síður á milli ára, m.a. vegna aukinna heimilda vegna byggingar nýja Landspítalans, átaks í húsnæðisuppbyggingu og innspýtingar til vegaframkvæmda. Bent er á að framsetning í útgjaldabrúnni felur í sér að í þeim tilvikum sem tímabundin framlög eru framlengd eða gerð varanleg þá birtist niðurfellingin undir þeim lið og framlengingin ýmist með bundnum útgjöldum eða nýjum og auknum verkefnum. Má þar t.d. nefna framlög sem veitt voru til Tækniþróunarsjóðs og Rannsóknasjóðs. Í frumvarpinu er rúmlega ⅔ framlaga til sjóðanna veitt ótímabundið áfram.</p>
<p>Í þriðja lagi er 17 ma.kr. lækkun vegna almennra og sértækra aðhaldsmarkmiða sem vega á móti útgjaldaaukningu og skapa m.a. rými fyrir ný verkefni. <a href="/library/02-Rit--skyrslur-og-skrar/Fj%c3%a1rm%c3%a1la%c3%a1%c3%a6tlun%202024-2028%20-%20vefur.pdf" target="_blank">Í fjármálaáætlun fyrir árin 2024–2028 </a>eru almenn aðhaldsmarkmið innbyggð í útgjaldaramma málefnasviða sem koma til lækkunar á móti útgjaldaaukningu eins og tíðkast hefur í fjárlögum um langt árabil. Því til viðbótar eru einnig gerðar sértækar aðhaldsráðstafanir til að draga úr þenslu, bæta afkomu ríkissjóðs og skapa svigrúm fyrir öðrum útgjöldum. Um aðhaldsaðgerðir er nánar fjallað um síðar í þessum kafla. </p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/5-4.png?amp%3bproc=LargeImage" alt="Rammasett útgjöld ríkissjóðs eftir tilefnum - Breytingar á milli áranna 2023‒2024" /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-myndagogn.xlsx" target="_blank">Sækja mynd 5-1-2</a></span></p>
<p>Í fjórða lagi aukast útgjöld ríkissjóðs um 50,3 ma.kr. vegna nýrra og aukinna verkefna. Stóran hluta þeirra aukningar má rekja til þess að stuðningur við orkuskipti flyst af tekjuhlið yfir á gjaldahlið eins og áður hefur komið fram. Af öðrum hækkunum má nefna stóraukin framlög til uppbyggingar almenna íbúðakerfisins, fjárfestingaframlag til vegaframkvæmda og styrkingar reksturs háskólastigsins. Eins og áður hefur verið rakið flokkast hér einnig tímabundin verkefni sem er ýmist framlengt eða gerð varanleg.</p>
<p>Í fimmta lagi eru áætluð áhrif vegna launa-, verðlags- og gengisbreytinga en þau nema 64,7 ma.kr. Nánar er fjallað um launa- og verðlagsforsendur frumvarpsins í kafla <em>5.5 Verðlagsforsendur útgjaldahliðar</em>.</p>
<h3>Fjárfestingar og fjármagnstilfærslur</h3>
<p>Heildarfjárheimildir til fjárfestinga og fjármagnstilfærslna í fjárlögum 2024 eru u.þ.b. 126 ma.kr., eða um 2,8% af VLF. Meginþungi fjárfestinga í fjárlagafrumvarpinu liggur í framlögum til samgönguframkvæmda, til byggingar nýs Landspítala, til rannsókna, þróunar og nýsköpunar og í stofnframlögum til byggingar og kaupa á hagkvæmum leiguíbúðum. Fjárheimildir til fjárfestinga og fjármagnstilfærslna hækka um 22 ma.kr. frá fjárlögum ársins 2023 en um 16 ma.kr. þegar tekið er tillit til breyttrar framsetningar orkuskipta í samgöngum í ríkisfjármálunum. Stuðningurinn við orkuskiptin hefur verið á tekjuhlið en færist nú á gjaldahlið með nýjum fjárfestingarheimildum til Orkusjóðs að upphæð 7,5 ma.kr. Að teknu tilliti til niðurfellingar tímabundinna framlaga sem veitt voru í fjárlögum 2023 vegna verkefna hjá Orkusjóði nemur hækkunin rúmum 6 ma.kr. </p>
<p>Ríkisstjórnin hefur á síðustu árum notað opinbera fjárfestingu, m.a. með fjárfestingar- og uppbyggingarátaki, til að bregðast við efnahagslegum afleiðingum af heimsfaraldri kórónuveiru. Heildarumfang fjárfestingar- og uppbyggingarátaksins<sup>[2]</sup> var áætlað 119 ma.kr. á árunum 2020 til 2025 en á árinu 2023 lýkur átakinu að stærstum hluta. Ættu því fjárfestingarframlög að óbreyttu að lækka á árinu 2024 en ríkisstjórnin leggur áherslu á að viðhalda fjárfestingarstigi ríkisins og hafa ýmis tímabundin framlög sem veitt voru í átakinu verið gerð varanleg og aukast fjárfestingar frá fjárlögum 2023. </p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/5-5.png?amp%3bproc=LargeImage" alt="Fjárfestingar og fjármagnstilfærslur" /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-toflur.xlsx" target="_blank">Sækja töflu 5-1-2</a></span></p>
<p>Gert hafði verið ráð fyrir enn frekari fjárfestingum í formi nýbygginga en vegna þenslu, aukinnar verðbólgu og aðhaldsráðstafana er framkvæmdaverkefnum frestað um sem nemur 4,9 ma.kr. Meðal framkvæmda sem frestast eru Stjórnarráðshúsið, legudeild Sjúkrahússins á Akureyri og viðbygging Sjúkrahússins á Selfossi. Þá fer bygging Höfuðstöðva viðbragðsaðila á höfuðborgarsvæðinu hægar af stað á árinu 2024 en áætlanir gerðu ráð fyrir. Nánar er fjallað um aðhaldsráðstafanir í næsta hluta þessa kafla. </p>
<p>Fjárfestingarframlög til samgönguframkvæmda nema 32,6 ma.kr. og aukast um 2,4 ma.kr. milli ára. Niður fellur 4,7 ma.kr. framlag vegna tímabundinna verkefna í fjárfestingar- og uppbyggingarátaki en á móti er gerð varanleg aukning á framlagi til vegaframkvæmda um 3,6 ma.kr. Í 2. umræðu fjárlaga 2023 var ráðist í aðgerðir til að vinna gegn þenslu og verðbólgu og var 3 ma.kr. framlagi til vegaframkvæmda frestað til ársins 2024 sem kemur nú inn í útgjaldarammann. Þá er gert ráð fyrir 1,4 ma.kr. fjárfestingu í uppbyggingu varaflugvalla en ráðist var í þá aukningu samhliða innheimtu varaflugvallagjalds. Undir fjárfestingar til samgönguframkvæmda falla vegaframkvæmdir, framlög til <em>Betri samgangna, </em>framkvæmdir við vita, hafnir og flugvelli auk annarra smærri framkvæmda. </p>
<p>Áfram er lögð áhersla á stuðning við rannsóknir, þróun og nýsköpun og nema framlög til þeirra verkefna 27 ma.kr. Framlögin standa í stað á milli ára en þar vegast á nokkur tilefni til hækkunar og lækkunar. Tímabundin framlög að upphæð 3,2 ma.kr. til Rannsóknasjóðs, Tækniþróunarsjóðs, Matvælasjóðs og Innviðasjóðs í kjölfar heimsfaraldurs kórónuveiru áttu að falla niður á árinu 2024. Þess í stað er stærstur hluti framlaganna gerður varanlegur eða sem nemur 2,2 ma.kr. Varanleg aukning framlaga til Rannsóknasjóðs og Tækniþróunarsjóðs nemur 1 ma.kr. fyrir hvorn sjóð og 0,2 ma.kr. fyrir Matvælasjóð. Þá er gert ráð fyrir að endurgreiðslur til nýsköpunarfyrirtækja aukist um 1,9 ma.kr. milli ára í samræmi við endurmat á áætlunum sem gera ráð fyrir aukinni ásókn fyrirtækja í stuðninginn. Undir framlög til rannsókna, þróunar og nýsköpunar falla allar heimildir fjármagnstilfærslna og fjárfestingarframlaga á málefnasviði <em>07 Nýsköpun, rannsóknir og þekkingargreinar. </em></p>
<p>Stærsta einstaka byggingarframkvæmdin í fjárlagafrumvarpinu er bygging nýs Landspítala. Fjárveiting til verkefnisins er aukin um 10,5 ma.kr. og verður hún 23,9 ma.kr. Á yfirstandandi ári og því næsta verður framkvæmt fyrir meira fé en sem fjárveitingum nemur, eða um 20 ma.kr. í ár og 26 ma.kr. árið 2024. Er þá gengið á ónýttar fjárheimildir sem safnast hafa upp á undanförnum árum og er það í samræmi við uppfærða framkvæmda- og tímaáætlun verkefnisins. <a href="https://www.stjornarradid.is/library/02-Rit--skyrslur-og-skrar/Fj%c3%a1rm%c3%a1la%c3%a1%c3%a6tlun%202024-2028%20-%20vefur.pdf">Rammagrein 5 í fjármálaáætlun 2024–2028</a> fjallar um heildaráætlun byggingar nýs Landspítala sem byggist á fyrstu áfangaskýrslu um verkið. Þar er heildarkostnaður verkefnisins metinn 211 ma.kr. sem byggist á áföllnum kostnaði fram til ársins 2022 og áætlun fram að verklokum á föstu verðlagi ársins 2022.</p>
<p>Þá endurspeglar frumvarpið áherslur ríkisstjórnarinnar í húsnæðismálum um aukið framboð á húsnæðismarkaði. Þannig er gert ráð fyrir að stofnframlög til uppbyggingar almenna íbúðakerfisins verði aukin um 5,7 ma.kr. frá fjárlögum 2023 og nema þá heildarframlög til þeirra 7,4 ma.kr. á árinu 2024. Hækkun framlaga er liður í því að fjölga íbúðum í byggingu með ríkisstuðningi úr 500 í 1.000 á árunum 2024 og 2025. Á árinu 2023 nam fjárheimild stofnframlaga 1,7 ma.kr. en samhliða eru nýttar uppsafnaðar fjárheimildir frá fyrri árum og því eru 4,5 ma.kr. til ráðstöfunar á árinu 2023. </p>
<h3>Aðhaldsráðstafanir – dregið úr útgjaldavexti</h3>
<p>Aðhaldsráðstafanir í frumvarpinu nema alls 17 ma.kr. sem samanstanda af almennri aðhaldskröfu og sértækum ráðstöfunum til að hægja á útgjaldavexti og draga úr ríkisumsvifum. Vakin er athygli á því að sértækar aðhaldsráðstafanir vega í einhverjum tilvikum á móti ákvörðunum um ný og aukin útgjaldatilefni. Það felur í sér að aukning framlaga til tiltekinna verkefna eða framkvæmda hefði án aðhaldsráðstafana verið meiri en birtist í frumvarpinu. </p>
<p>Alla jafna er gert ráð fyrir almennri aðhaldskröfu á málefnasvið ráðuneyta í fjármálaáætlun sem útfærðar eru í frumvarpi til fjárlaga. Markmið þessara ráðstafana er m.a. að hvetja ráðuneyti og stofnanir til að leita sífellt leiða til að nýta þá takmörkuðu fjármuni sem til ráðstöfunar eru á sem hagkvæmastan hátt og skapa rými fyrir ný verkefni í samræmi við áherslur og markmið stjórnvalda sem vega á móti aðhaldskröfunni að einhverju leyti. </p>
<p>Í fjárlagafrumvarpi ársins 2024 er venju samkvæmt gert ráð fyrir almennri aðhaldskröfu og nemur hún um 4,6 ma.kr. Því til viðbótar eru í frumvarpinu sértækar aðhaldsráðstafanir sem nema um 3,8 ma.kr., sem skýrast af aðgerðum stjórnvalda til að draga úr útgjaldavexti og sporna við þenslu ásamt útfærslu á 9 ma.kr. óútfærðum afkomubætandi ráðstöfunum úr fjármálaáætlun 2024–2028. Eins og meðfylgjandi mynd um hagræna skiptingu ráðstafana sýnir er megináherslan á að stuðla að hægfara útgjaldavexti með því að draga úr rekstrarkostnaði og fjárfestingum ríkisins á næsta ári. Eingöngu lítill hluti aðhaldsaðgerðanna beinist að tilfærslum, eða um 10% og almanna- og sjúkratryggingakerfi eru undanskilin. Í umfjölluninni hér á eftir er farið yfir forsendur aðhaldsráðstafana og heildarumfang en nánar er vikið að hlutdeild hvers málaflokk í aðhaldskröfu í greinargerðum málefnasviða.</p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/5-6.png?amp%3bproc=LargeImage" alt="Dregið úr ríkisumsvifum og fjárfestingum frestað - Hagræn skipting aðhaldsráðstafana" /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-myndagogn.xlsx" target="_blank">Sækja mynd 5-1-3</a></span></p>
<p>Almenn aðhaldskrafa í frumvarpinu er 2% auk 1% viðbótaraðhaldskröfu á ráðuneyti en skólar hljóta lægri aðhaldskröfu eða 0,5%. Þá eru almanna- og sjúkratryggingar undanskildar ásamt heilbrigðis- og öldrunarstofnunum, löggæsluembættum, fangelsum og dómstólum. Almenna aðhaldskrafan var aukin í fjármálaáætlun til að styðja við markmið um hóflegan vöxt útgjalda og draga úr þenslu. Í því ljósi var einnig gert ráð fyrir frestun fjárfestingaverkefna.</p>
<p>Auk ofangreinds voru í fjármálaáætlun 2024–2028 óútfærðir 9 ma.kr. í afkomubætandi ráðstafanir sem koma til útfærslu á næsta ári. Í áætluninni var gert ráð fyrir að þessar ráðstafanir féllu til í jöfnum mæli á tekju- og gjaldahlið en við vinnslu frumvarpsins var tekin ákvörðun um að ráðstafanirnar falli alfarið til á gjaldahlið. Markmið með þeim ráðstöfunum sem falla til á rekstrarhlið ríkissjóðs er m.a. að draga úr ríkisumsvifum, skapa rými fyrir önnur verkefni og stuðla að bættri nýtingu opinbers fjár. Þá er hægt á ýmsum fjárfestingum sem áður voru áformaðar á árinu 2024.</p>
<p>Útfærsla á afkomubætandi ráðstöfunum felur í fyrsta lagi í sér að dregið er úr launakostnaði ríkisins. Þar er einkum horft til þess að nýta starfsmannaveltu en viðbúið er að grípa þurfi til uppsagna í einhverjum tilvikum. Almennt er miðað við að fjárveitingar til launa séu lækkaðar um 2,5% vegna þessa en í tilviki heilbrigðis- og öldrunarstofnana, háskóla, löggæslu og fangelsa er lækkunin einungis 0,25% þar sem áherslan er á að verja framlínustörf. Dómstólar og framhaldsskólar eru alfarið undanskildir þessari tilteknu ráðstöfun. Í öðru lagi er dregið úr öðrum rekstrargjöldum ráðuneyta og stofnana með áherslu á bætta nýtingu í opinberum innkaupum, aukna stafvæðingu, lækkun ferðakostnaðar ásamt einföldun stofnanakerfisins, lækkun húsnæðiskostnaðar og samrekstur. Í þriðja lagi er dregið úr umfangi nýrra verkefna og almennu útgjaldasvigrúmi ráðuneyta ásamt aukinni aðhaldskröfu á málefnasviðin. Loks er í fjórða lagi frestun á framkvæmdaverkefnum. Umfang framangreindra ráðstafana nemur um 8,6 ma.kr. en að meðtöldum verðlagsáhrifum aðgerðanna þá er áætlað að umfangið nemi rétt um 9 ma.kr.</p>
<p>Þegar allt er samantekið nemur lækkun á rekstrargjöldum ríkisins um 9,6 ma.kr. sem samsvarar 1,3% af veltu rekstrarframlaga fjárlaga ársins 2023. Eins og sjá má í meðfylgjandi töflu er hlutfallið ólíkt eftir málefnasviðum. Það endurspeglar m.a. þá stefnu stjórnvalda að framlínustörf á heilbrigðis- og öldrunarstofnunum, skólum og löggæslu skuli undanskilið í aðhaldsaðgerðum. Þá veltur hlutfallið einnig að hluta til á útfærslu ráðuneyta á öðrum aðhaldsráðstöfunum sem og því að dregið er úr nýjum verkefnum en slíkar ráðstafanir teljast með í aðhaldskröfunni. </p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/5-7.png?amp%3bproc=LargeImage" alt="Aðhaldsráðstafanir – dregið úr útgjaldavexti" /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-toflur.xlsx" target="_blank">Sækja töflu 5-1-3</a></span></p>
<p>Aðhald í fjárfestingum ríkisins nemur 5,9 ma.kr. og skýrist það að stærstum hluta af frestun framkvæmda, eða 4,9 ma.kr. Þannig munu framkvæmdir við höfuðstöðvar viðbragðsaðila á höfuðborgarsvæðinu fara hægar af stað en áður var ráðgert. Nemur frestunin 3 ma.kr. af 4 ma.kr. sem áður voru áætlaðir á árinu 2024. Aukning í framlögum til byggingarinnar á milli ára nemur því tæplega 1 ma.kr. Þá er einnig frestun á legudeild Sjúkrahússins á Akureyri, viðbyggingu Sjúkrahússins á Selfossi og Stjórnarráðsbyggingunni. Aðrar aðhaldsráðstafanir í fjárfestingum skýrast ýmist af því að dregið er úr aukningu til nýrra verkefna eða almennu aðhaldi á fjárfestingarframlög málefnasviða. </p>
<h3>Breytingar frá fjárlögum 2023 eftir málefnasviðum</h3>
<p>Í umfjölluninni hér á eftir er fjallað um breytingar á rammasettum útgjöldum í fjárlagafrumvarpi ársins 2024 frá fjárlögum ársins 2023 eftir samandregnum málefnasviðum. Samtals nema breytingar á rammasettum útgjöldum í frumvarpinu 35,2 ma.kr., eða um 3,2%. Sjá má breytingar milli ára og skiptingu á milli málefnasviða á meðfylgjandi myndum. Umfjöllun um verkefni og breytingar er á verðlagi ársins 2023, þ.e. án launa- og verðlagsbreytinga. </p>
<p>Í frumvarpinu breytast útgjöld til <strong>heilbrigðismála</strong><sup>[3]</sup> mest frá fjárlögum fyrra árs en þau hækka um 14,3 ma.kr. að raunvirði sem nemur um 4,2%. Þar vegur þyngst að fjárfestingarframlög til byggingar nýs Landspítala hækka um 10,5 ma.kr. sem er samkvæmt uppfærðri framkvæmda- og tímaáætlun verkefnisins. Framlög til heilbrigðisstofnana og sjúkratrygginga eru auknar um rúma 3,9 ma.kr. til að koma til móts við aukna eftirspurn eftir heilbrigðisþjónustu vegna fólksfjölgunar og öldrunar þjóðarinnar. Einnig eru fjárheimildir til reksturs nýrra hjúkrunarrýma sem gert er ráð fyrir að verði tekin í notkun á næsta ári auknar um 2,2 ma.kr.</p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/5-8.png?amp%3bproc=LargeImage" alt="Hlutfallsleg skipting rammasettra útgjalda 2024 - Án launa-, gengis- og verðlagsbreytinga" /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-myndagogn.xlsx" target="_blank">Sækja mynd 5-1-4</a></span></p>
<p>Framlög til <strong>félags-, húsnæðis- og tryggingamála<sup></sup></strong><sup>[4]</sup> hækka um 6,9 ma.kr. að raunvirði frá fjárlögum fyrra árs eða sem nemur 2,3%. Hækkunina má að stærstum hluta rekja til þess að stofnframlög til uppbyggingar almenna íbúðakerfisins eru aukin um 5,7 ma.kr. sem liður í því að fjölga íbúðum í byggingu með stuðningi ríkis úr 500 í 1.000 á árinu 2024. Þá er gert er ráð fyrir 1,9 ma.kr. hækkun endurgreiðslna á grundvelli 15. gr. laga um félagsþjónustu sveitarfélaga vegna veittrar aðstoðar til erlendra ríkisborgara sem eiga ekki lögheimili í landinu eða hafa átt skemur en í tvö ár. Framlag til barnabóta verður aukið um 1,4 ma.kr. sem er seinna skrefið í stuðningi stjórnvalda vegna kjarasamninga á almennum markaði en fyrri liðurinn kom til framkvæmdar í fjárlögum ársins 2023. Framlög til bóta samkvæmt lögum um almannatryggingar lækka um 2,3 ma.kr. Breytingin byggist annars vegar á mannfjöldaspám sem leiðir til hækkunar en á móti vegur umfangsmeiri lækkun sem gerð er á grunni uppfærðrar áætlunar um útgjaldaþróun bóta almannatrygginga á nýgengi örorku og auknum tekjum ellilífeyrisþega. Þessi breyting hefur ekki áhrif á réttindi einstaklinga.</p>
<p>Framlög til <strong>umhverfis-, og orkumála</strong><sup>[5]</sup><strong> </strong>aukast um 5,8 ma.kr. frá fjárlögum fyrra árs eða sem nemur 15,1%. Hækkunina má að stærstum hluta skýra með 7,5 ma.kr. framlagi til Orkusjóðs sem ætlað er að stuðla að orkuskiptum en að teknu tilliti til niðurfellingar tímabundinna verkefna um orkuskipti hjá bílaleigum og í þungaflutningum nemur hækkunin á milli ára 6,1 ma.kr. Framlagið er fyrsti hluti af 30 ma.kr. viðbótarfjárfjárveitingu til orkuskipta á tímabilinu 2024–2028 og kemur sú fjárveiting í stað niðurfelldra framlaga og hagrænna hvata í formi ívilnana á virðisaukaskatti vegna orkuskipta sem falla niður í árslok 2023. Þá er veitt 0,6 ma.kr. framlag til Ofanflóðasjóðs. Á móti falla niður ýmis tímabundin framlög til orku- og umhverfismála.</p>
<p>Framlög til <strong>samgöngu- og fjarskiptamála</strong><sup>[6]</sup> hækka um 2,3 ma.kr. frá fjárlögum fyrra árs, eða sem nemur 4,4%. Til hækkunar vegur þyngst varanleg aukning framlaga til vegaframkvæmda um 6,6 ma.kr. Auk þess er gert ráð fyrir 1,6 ma.kr. til uppbyggingar varaflugvalla með tilkomu varaflugvallagjalds. Á móti falla niður 5,2 ma.kr. vegna tímabundinna framkvæmda í samgöngumálum sem komu til vegna fjárfestingar- og uppbyggingarátaks ríkisstjórnarinnar sem og tímabundið framlag til <em>Betri samgangna</em>.</p>
<p>Framlög til <strong>skatta-, eigna- og fjármálaumsýslu<sup></sup></strong><sup>[7]</sup> aukast um 0,7 ma.kr. á milli ára eða sem nemur 2,7%. Breytinguna má að stórum hluta rekja til áherslu stjórnvalda á stafvæðingu opinberrar þjónustu og endurnýjunar upplýsingakerfa í stjórnkerfinu.</p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/5-9.png?amp%3bproc=LargeImage" alt="Breytingar á rammasettum útgjöldum frá fjárlögum 2023 - Án launa-, gengis- og verðlagsbreytinga" /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-myndagogn.xlsx" target="_blank">Sækja mynd 5-1-5</a></span></p>
<p>Framlög til <strong>mennta- og menningarmála</strong><sup>[8]</sup> hækka um 0,6 ma.kr. frá fjárlögum fyrra árs sem nemur 0,5%. Breytingar skýrast m.a. með 1,3 ma.kr. hærra framlagi til eflingar háskólastigsins að teknu tilliti til niðurfelldra tímabundinna heimilda. Þá verður 1,2 ma.kr. varið í uppbyggingu Húss heilbrigðisvísindasviðs. Þá má nefna aukinn stuðning við einkarekna fjölmiðla og Sinfóníuhljómsveit Íslands. Á móti hækkunum vegur aðhald og niðurfelling tímabundinna framlaga, s.s. framlag í Nýsköpunarsjóð námsmanna sem var hluti af fjárfestingar- og uppbyggingarátaki 2021–2023.</p>
<p>Framlög til <strong>almanna- og réttaröryggis<a href="https://governmentis.sharepoint.com/sites/Fjrl.frv.2020/Shared%20Documents/General/05_Tilb%C3%BAi%C3%B0/Frv2024_05-Gj%C3%B6ld%20A-hluta%20r%C3%ADkissj%C3%B3%C3%B0s-001.docx#_ftn9" name="_ftnref9"></a></strong><sup>[9]</sup> lækka um 0,3 ma.kr. frá fjárlögum fyrra árs, eða sem nemur 0,7%. Til hækkunar má helst nefna 1 ma.kr. aukningu til byggingar höfuðstöðva viðbragðsaðila á höfuðborgarsvæðinu. Gert hafði verið ráð fyrir meiri aukningu til verksins en sem liður af aðgerðaráætlun ríkisstjórnarinnar gegn verðbólgu var ákveðið að fresta framkvæmdum sem nema 3 ma.kr. Þá aukast rekstrarframlög til Landhelgisgæslunnar og tímabundið framlag er veitt til uppgjörs á sanngirnisbótum. Á móti falla niður tímabundin framlög, s.s. vegna leiðtogafundar Evrópuráðs og framlög til aðstöðubreytingar á Litla-Hrauni. </p>
<p>Framlög til <strong>nýsköpunar-, rannsókna- og þekkingargreina<a href="https://governmentis.sharepoint.com/sites/Fjrl.frv.2020/Shared%20Documents/General/05_Tilb%C3%BAi%C3%B0/Frv2024_05-Gj%C3%B6ld%20A-hluta%20r%C3%ADkissj%C3%B3%C3%B0s-001.docx#_ftn10" name="_ftnref10"></a></strong><sup>[10]</sup><strong><a href="https://governmentis.sharepoint.com/sites/Fjrl.frv.2020/Shared%20Documents/General/05_Tilb%C3%BAi%C3%B0/Frv2024_05-Gj%C3%B6ld%20A-hluta%20r%C3%ADkissj%C3%B3%C3%B0s-001.docx#_ftn10" name="_ftnref10"></a> </strong>lækka um 3,7 ma.kr. frá fjárlögum fyrra árs eða sem nemur 10,7%. Lækkunina má að stórum hluta rekja til niðurfellingar á 4 ma.kr. tímabundnu framlagi til endurgreiðslu vegna kvikmyndagerðar 2023 en á móti kemur aukning á varanlegu framlagi um 0,8 ma.kr. Þá er áætluð 1,9 ma.kr. hækkun vegna styrkja til rannsókna og þróunar nýsköpunarfyrirtækja. Niður fellur 2,8 ma.kr. framlag í Rannsókna- og Tækniþróunarsjóð sem var hluti af fjárfestingar- og uppbyggingarátaki ríkisstjórnarinnar 2021–2023 en á móti er gerð varanleg aukning á framlagi um 2 ma.kr. </p>
<p><strong>Önnur málefnasvið</strong><sup>[11]</sup> hækka samanlagt um 8,6 ma.kr. eða um 6,2%. Þyngst vegur 9,2 ma.kr. aukið framlag á almennum varasjóði til að styrkja sjóðinn frekar við að sinna því hlutverki sínu að geta mætt ófyrirséðum og óhjákvæmilegum útgjöldum á næsta ári. Talsverð óvissa er fyrir hendi fyrir komandi fjárlagaár, s.s. hvað varðar fjölda umsækjenda um alþjóðlega vernd og framvindu kjarasamningsviðræðna. Í ljósi aðstæðna þykir rétt að svigrúm varasjóðsins sé nægjanlegt fyrir komandi fjárlagaár til að geta mætt slíkum óvissuþáttum án þess að raska afkomu- og skuldamarkmiðum ríkissjóðs. Nánar er fjallað um almennan varasjóð í kafla <em>5.7 Varasjóðir og millifærslur fjárheimilda innan fjárlagaárs</em> og greinargerð málefnasviðs <em>34 Almennur varasjóður og sértækar fjárráðstafanir</em>. Þá aukast framlög á málaflokki <em>10.50 Útlendingamál</em> um 4,5 ma.kr. að teknu tilliti til aðhaldskröfu en nánari umfjöllun um aukin útgjöld vegna fjölgunar flóttafólks og umsækjenda um alþjóðlega vernd þvert á málefnasvið er að finna hér á eftir. Framlög til<strong> utanríkismála og alþjóðlegrar þróunarsamvinnu </strong>lækka um 2,7 ma.kr. Þar vegur þyngst 1,7 ma.kr. lækkun til Uppbyggingarsjóðs EES sem er í samræmi við áætlanir ásamt því sem 1,5 ma.kr. framlag sem veitt var tímabundið til mannúðarmála í Úkraínu vegna stríðsátaka í landinu fellur niður. Aukinn stuðningur við Úkraínu og varnartengd verkefni vegna stríðsátaka er framlengdur um eitt ár en hefði að óbreyttu fallið niður. Þá aukast framlög til varnartengdra verkefna um 0,4 ma.kr. Á móti vegur hækkun í samræmi við þróun vergra þjóðartekna en stærstur hluti hækkunarinnar kemur fram á öðrum málefnasviðum. </p>
<p>Málefni umsækjenda um alþjóðlega vernd og flóttafólks hafa verið ofarlega á baugi í ljósi fjölgunar í þeim hópi að undanförnu. Fjölgunina má rekja til stóraukins fjölda flóttafólks frá Úkraínu eftir að stríðsátök hófust þar í landi, auk þess sem fjölgað hefur í hópi fólks frá Venesúela sem sækir um alþjóðlega vernd hér á landi. Í frumvarpi til fjárlaga 2024 er gert ráð fyrir að heildarframlag þvert á málefni útlendinga, umsækjenda um alþjóðlega vernd og flóttafólks verði um 15,3 ma.kr. Um er að ræða 7 ma.kr. hækkun á raunvirði á milli ára. Þar vegur þyngst 4 ma.kr. hækkun til að mæta auknum fæðis- og húsnæðiskostnaði vegna umsækjenda um alþjóðlega vernd, auk þess sem framlag vegna endurgreiðslna til sveitarfélaga, sem byggja á 15. grein laga um félagsþjónustu sveitarfélaga, aukast um 1,9 ma.kr. vegna veittrar aðstoðar til erlendra ríkisborgara sem eiga ekki lögheimili í landinu eða hafa átt skemur en í tvö ár. Þá eru framlög vegna samninga við sveitarfélög um samræmda móttöku flóttafólks aukin um 0,6 ma.kr. á milli ára. Auk þess sem gert er ráð fyrir 0,6 ma.kr. tímabundnu framlagi verði varið í húsnæðisúrræði fyrir umsækjendur um alþjóðlega vernd. Af öðrum breytingum má nefna að framlög til Vinnumálastofnunar hækka um 0,3 ma.kr. vegna aukinnar aðstoðar við flóttafólk við atvinnuleit, veitt er 0,4 ma.kr. framlag til móttökumiðstöðvar fyrir umsækjendur um alþjóðlega vernd og framlög til íslenskukennslu halda áfram. </p>
<p>Taflan hér á eftir sýnir breytingar á rammasettum útgjöldum milli fjárlaga 2023 og frumvarps til fjárlaga fyrir árið 2024 eftir málefnasviðum án launa-, gengis- og verðlagsbreytinga.</p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/5-10.png?amp%3bproc=LargeImage" alt="Rekstrargrunnur" /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-toflur.xlsx" target="_blank">Sækja töflu 5-1-4</a></span></p>
<h2>5.2 Útgjaldaþróun rammasettra útgjalda málefnasviða frá 2021 til 2024</h2>
<p>Áætlað er að rammasett útgjöld aukist um 6,7% á milli áranna 2021 og 2024, eða um 76 ma.kr. á raunvirði ársins 2023.<sup>[12]</sup> Að frátöldum vaxtagjöldum og undanskildum liðum sem að öðru jöfnu ráðast að takmörkuðu leyti af ákvarðanatöku stjórnvalda eru rammasett útgjöld<sup>[13]</sup> áætluð 1.214 ma.kr. að nafnvirði árið 2024. Vakin er athygli á því að í fjárlögum ársins 2021 voru umtalsverðar tímabundnar hækkanir fjárheimilda til að bregðast við kórónuveirufaraldrinum. Stór hluti þeirra framlaga féll niður á tímabilinu ásamt því að fjárfestingar- og uppbyggingarátaki 2021–2023 lýkur að stórum hluta á árinu 2024 og þá falla niður margvísleg framlög því tengdu.</p>
<p>Á meðfylgjandi mynd sést að hlutfallsleg aukning hefur orðið mest í framlögum til <strong>umhverfis- og orkumála</strong> en þau hafa aukist um 40,6% að raunvirði frá árinu 2021 og nemur hækkunin 13,1 ma.kr. Skýrist hækkunin meðal annars af því að á árinu 2024 hækka fjárheimildir vegna orkumála um rúma 7,5 ma.kr. vegna margvíslegra verkefna til orkuskipta, s.s. styrki til hreinorkuökutækja, átaksverkefni og til innviðauppbyggingar eins og fjallað hefur verið um og til annarra verkefna tengdum loftslagsmálum en að teknu tilliti til niðurfellingar tímabundinna framlaga um orkuskipti hjá bílaleigum og í þungaflutningum nemur hækkunin á milli ára 6,1 ma.kr. Um er að ræða breytta framsetningu á stuðningi við orkuskipti sem færist af tekjuhlið ríkisfjármálanna yfir á gjaldahlið. Sjá nánari umfjöllun í greinargerð málefnasviðs <em>15 Orkumál.</em> </p>
<p>Þá lækka framlög til <strong>samgöngu- og fjarskiptamála</strong> um 11%. Skýrist það fyrst og fremst af því að á árinu 2021 var mikil innspýting til samgöngumála í tengslum við fjárfestingarátök áranna 2019–2021 og 2021–2023. Umtalsverðar tímabundnar fjárheimildir féllu niður á árinu 2022 þegar fyrra átakinu lauk og dró úr síðara átakinu. Frá því ári hafa framlög til samgöngumála aukist og innspýting verður til samgöngu- og fjarskiptamála á árinu 2024. </p>
<img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/5-11.png" alt="Breyting á rammasettum útgjöldum ríkissjóðs á árunum 2021-2024" />
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-myndagogn.xlsx" target="_blank">Sækja mynd 5-2-1</a></span></p>
<p>Í krónum talið hafa framlög til <strong>heilbrigðismála</strong> aukist mest eða sem svarar 50,4 ma.kr. frá árinu 2021. Í heilbrigðisþjónustu hefur verið lögð áhersla á aukin rekstrarframlög til sjúkrahúsa, byggingar nýs Landspítala og uppbyggingar nýrra hjúkrunarrýma. Þá hafa framlög til sjúkratrygginga verið aukin, m.a. með nýjum samningi við sérgreinalækna og lögð áhersla á bætta geðheilbrigðisþjónustu, lægri greiðsluþátttöku sjúklinga og styrkingu sjúkrasviða á landsbyggðinni. Í <strong>félags-, húsnæðis- og tryggingamálum</strong> hafa framlög aukist um rúm 7,2 ma.kr., s.s. til að bæta kjör aldraðra og lífeyrisþega og auka stuðning við barnafjölskyldur með auknum stuðningi í gegnum barnabótakerfið. Framlög til húsnæðismála hafa hækkað með auknum stofnframlögum til uppbyggingar almenna íbúðakerfisins.</p>
<p>Framlög hafa verið aukin um ríflega 4 ma.kr. til <strong>menntamála</strong> á tímabilinu til að mæta fjölgun nemenda í framhalds- og háskólum, framlög til <strong>nýsköpunar, rannsókna og þekkingargreina</strong> hafa verið aukin m.a. með endurgreiðslum til nýsköpunarfyrirtækja vegna rannsókna og þróunar. Þá hefur viðbótarfjármunum verið veitt til að þess að bæta opinbera þjónustu í gegnum Stafrænt Ísland og endurnýjun hugbúnaðarkerfa. Jafnframt hafa útgjöld verið aukin til margra verkefna vegna viðbragða við kórónuveirufaraldursins og þar vega þungt áhrif af fjárfestingar- og uppbyggingarátaki 2021–2023.</p>
<h2>5.3 Áhrif á jafnrétti kynjanna</h2>
<p>Stór hluti nýrra útgjaldaráðstafana í frumvarpi til fjárlaga 2024, þ.e. breytingar frá gildandi fjárlögum, hefur verið greindur með aðferðum kynjaðrar fjárlagagerðar í samræmi við 18. gr. laga um opinber fjármál. Sambærilega umfjöllun um áhrif tekjuráðstafana er að finna í kafla <em>4</em> <em>Tekjur ríkissjóðs (A1-hluta)</em>. Áhersla var lögð á að meta áhrif tillagna sem tengjast nýjum verkefnum eða öðrum ákvörðunum ríkisstjórnar. Lagt var mat á hvort ráðstafanirnar séu líklegar til að stuðla að jafnrétti kynjanna, viðhalda óbreyttu ástandi eða auka kynjamisrétti eða kynjabil en í sumum tilfellum takast á ólík sjónarmið og vandasamt að skera úr um hver heildaráhrif ráðstöfunar eru á jafnrétti. Í slíkum málum eru helstu sjónarmið dregin fram án einhlítrar niðurstöðu. Greiningin beinist fyrst og fremst að stöðu kvenna og karla þar sem takmarkaðar upplýsingar liggja fyrir um önnur kyn. Þá er einnig leitast við að greina áhrif á aðra hópa eftir því sem við á og gögn liggja fyrir. Greiningar eru misítarlegar og æskilegt er að sumar ráðstafanna verði greindar nánar og fylgst með hver áhrifin verða í reynd. </p>
<p>Niðurstaða jafnréttismats liggur fyrir á um 65% af heildarumfangi útgjaldaráðstafana vegna nýrra og aukinna verkefna. Meiri hluti þeirra er talinn stuðla að jafnrétti á meðan aðrar ráðstafanir eru taldar viðhalda óbreyttu ástandi. Staðan er ólík eftir málaflokkum. Í sumum tilfellum hefur málaflokkurinn lítil áhrif á jafnrétti á meðan í öðrum hallar á konur. </p>
<p>Einnig var lagt mat á áhrif aðhaldsráðstafna á jafnrétti en útfærsla á aðhaldi getur haft afar ólík áhrif á kynin, bæði starfsfólk hins opinbera og notendur opinberrar þjónustu. Við ákvarðanir um aðhaldsráðstafanir var lagt upp með að þær hafi sem minnst áhrif á þjónustu, t.d. með því að undanskilja heilbrigðis- og öldrunarstofnanir frá almennri aðhaldskröfu og beina aðhaldi á launakostnað ekki að starfsfólki í framlínuþjónustu. Grunnþjónusta og tilfærslukerfi ríkisins eru því varin og þannig er komið í veg fyrir að dregið sé úr þjónusta við hópa sem oft eru í viðkvæmri stöðu og að þjónustan flytjist inn á heimilin þar sem henni er að miklu leyti sinnt af konum án endurgjalds. Jafnréttismat beindist því að miklu leyti að áhrifum af lækkun launakostnaðar á starfsfólk ríkisstofnana. Konur eru um tveir þriðju hlutar starfsfólks ríkisins en kynjahlutfallið er jafnara þegar búið er að undanskilja heilbrigðisstofnanir, skóla, löggæslu og dómstóla þótt enn séu konur þar í meiri hluta. Þá er vert að hafa í huga hvers konar störfum innan stofnana er líklegt til að fækka. Hefur þar verið dregið fram að konur eru í meiri hluta í þeim störfum sem verða fyrir miklum áhrifum af stafvæðingu opinberrar þjónustu en í skoðun eru ráðstafanir til að milda áhrif á þennan hóp og auðvelda þeim að taka að sér ný og annars konar störf. Heilt á litið mun sérstakt aðhald á launalið bitna í meiri mæli á konum en körlum og því talið auka kynjamisrétti eða kynjabil.</p>
<p>Almennt má telja að aukin framlög til <strong>heilbrigðismála</strong> hafi jákvæð áhrif á öll kyn. Ekki hefur verið gert jafnréttismat á byggingu nýs Landspítala sem væri æskilegt til að tryggja að tekið sé mið af þörfum ólíkra hópa. Ætla má að byggingin hafi jákvæð áhrif á öll kyn en konur eru í miklum meiri hluta þeirra sem starfa í heilbrigðisþjónustu. Jafnframt nota konur heilbrigðisþjónustu hlutfallslega meira en karlar. Sömu sjónarmið eiga við um styrkingu sjúkrasviða heilbrigðisstofnana á landsbyggðinni sem einnig stuðlar að jafnara aðgengi að heilbrigðisþjónustu eftir búsetu. Almenn lækkun greiðsluþátttöku sjúklinga og nýr samningur við sérgreinalækna eru talin stuðla að jafnrétti en hlutfallslega fleiri konur en karlar hafa neitað sér um heilbrigðisþjónustu, bæði vegna kostnaðar og annarra ástæðna.</p>
<p>Aðgerðir til að styðja við viðkvæma og/eða jaðarsetta hópa eru einnig taldar stuðla að jafnrétti. Þetta á við um aðgerðir til að sporna við skaða af völdum ópíóíða en konur sem háðar eru ólöglegum vímuefnum eru útsettari fyrir skaðlegum afleiðingum sem og hvers kyns misnotkun og valdbeitingu vegna vímuefnavanda síns. Styrking teyma um kynvitund og breytingar á kyneinkennum varðar réttindi hinsegin fólks til heilbrigðisþjónustu en kynstaðfestandi heilbrigðisþjónusta dregur úr sálrænni vanlíðan og bætir lífsgæði trans-fólks. </p>
<p>Aukin framlög til <strong>félags-, húsnæðis- og tryggingamála</strong> hafa einkum bein áhrif á efnaminna fólk. Samkvæmt upplýsingum frá Hagstofu Íslands fyrir árið 2021 voru konur sem búa einar á heimili líklegri (14,6%) en karlar í sömu stöðu (12%) til að upplifa húsnæðiskostnað sem þunga byrði. Af ólíkum heimilisgerðum var algengast að heimili með einum fullorðnum með eitt eða fleiri börn á framfæri upplifi þunga byrði húsnæðiskostnaðar (21,4%) en konur eru í miklum meiri hluta einstaklinga sem skráðir eru einir með börn. Aukin framlög til barnabóta stuðla að auknum ráðstöfunartekjum tekjulægri fjölskyldna og stuðla jafnframt að jafnrétti kynjanna. Útgjöld vegna móttöku flóttafólks eru almennt talin stuðla að jafnrétti í ljósi viðkvæmrar stöðu kvenna á flótta en flóttafólk er fjölbreyttur hópur í hættu á margþættri mismunun. </p>
<p>Sé litið til beinna áhrifa ráðstafana í <strong>umhverfis-, orku- og loftslagsmálum</strong> á jafnrétti kynjanna eru áhrifin margvísleg og tilefni til að greina nánar. Karlar og efnameiri hópar teljast líklegri til þess að nýta stuðning við kaup á hreinorkubílum en aftur á móti er líklegt að konur finni meira fyrir sparnaði sem hlýst af lægri rekstrarkostnaði í ljósi þess að þær nota bíl meira í daglegu lífi og eru að meðaltali með lægri atvinnutekjur en karlar. Þá eru afleidd áhrif af styrkjunum þau að eftirmarkaður með hreinorkubíla stækkar sem gefur fleiri og fjölbreyttari hópum færi á að eignast slíkan bíl. Auk þess að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda, sem er mikilvægt jafnréttismál á heimsvísu, má telja að aðgerðin hafi einnig óbein áhrif á lýðheilsu almennings með minni útblæstri olíuknúinna ökutækja. Ítarleg greining á jafnréttisáhrifum ofanflóðavarna liggur ekki fyrir en alþjóðleg gögn benda til að konur og börn séu mun líklegri til að deyja í náttúruhamförum en karlar. Líklegt er þó að kynbundinn munur sé minni hér á landi þar sem staða kynjanna er jafnari. Gera má ráð fyrir að áhrif af rýmingum vegna ofanflóðahættu og í kjölfar ofanflóða séu ólík milli hópa og væri vert að greina þau nánar.</p>
<p>Líta þarf til kynja- og jafnréttissjónarmiða þegar kemur að ákvörðunum um <strong>samgöngumál</strong> og taka mið af þörfum ólíkra hópa. Ekki liggur fyrir jafnréttismat á einstaka aðgerðum sem fjármagna á með auknum framlögum í þessu frumvarpi. Almenn kynjasjónarmið eru þau að vinnusóknarsvæði kvenna er minna en karla sem þýðir að konur eru líklegri til að sækja vinnu nær heimili og karlar ferðast lengri leið til og frá vinnu.</p>
<p>Í málaflokkum <strong>skatta-, eigna- og fjárumsýslu</strong> ber helst að nefna stafvæðingu opinberrar þjónustu í tengslum við ólík áhrif á kynin og aðra hópa. Gera má ráð fyrir miklum ávinningi fyrir notendur en kynjaáhrif stafvæðingarinnar eru þó ekki að fullu þekkt og mikilvægt að huga að kynja- og jafnréttisáhrifum frá hugmynd að framkvæmd. Mikilvægt er einnig að tryggja aðgengi þeirra sem ekki hafa stafræna færni og hafa skref verið stigin í þá átt. Störf sem konur sinna eru líklegri til að verða fyrir áhrifum vegna aukinnar sjálfvirknivæðingar opinberrar þjónustu og er mikilvægt að huga að stuðningi og starfsþróun fyrir þennan hóp.</p>
<p>Mikilvægt er að horfa til mismunandi áhrifa á kynin og aðra hópa af aðgerðum í <strong>mennta- og menningarmálum.</strong> Gæta þarf að kynja- og jafnréttissjónarmiðum þegar fjármagni er beint inn á ákveðnar greinar þar sem kynjahalli er mikill, t.d. í heilbrigðisvísindum og svokölluðum STEAM-greinum. Sama gildir um útfærslu og innleiðingu nýs reiknilíkans þar sem leggja á áherslu á umbun fyrir rannsóknarvirkni. Jafnréttisáhrif af auknum stuðningi við einkarekna fjölmiðla eru ekki ljós þar sem ekki liggja fyrir kyngreind gögn um starfsemi þeirra. Þá eru ekki gerðar tilteknar kröfur er varða jafnrétti kynjanna sem forsendur fyrir stuðningi.</p>
<p>Í málaflokkum <strong>almanna- og réttaröryggis</strong> var ítarlegt jafnréttismat unnið vegna höfuðstöðva viðbragðsaðila á höfuðborgarsvæðinu og m.a. dregin fram sjónarmið er varða umönnunar- og heimilisbyrði fólks, öryggi starfsfólks og gesta, jafnan aðgang kynjanna að opinberum byggingum, staðalmyndir og kynhlutverk og jöfn tækifæri kynjanna til góðrar heilsu. Tekið verður mið af þessum sjónarmiðum við hönnun, byggingu og rekstur hússins. Ekki liggur fyrir mat á jafnréttisáhrifum annarra ráðstafana á málefnasviðinu.</p>
<p>Sambærileg eða aukin framlög inn í óbreytt stuðningsumhverfi við <strong>nýsköpunar-, rannsókna- og þekkingargreinar</strong> eru talin líkleg til að viðhalda ójafnri stöðu kynjanna eða skekkja hana enn frekar. Kynjamunurinn virðist hvað mestur í tengslum við endurgreiðslur vegna rannsókna og þróunar en þar hafa karlar verið að baki þremur af hverjum fjórum umsóknum enda eru flest fyrirtækin sem njóta endurgreiðslna tæknifyrirtæki þar sem karlar eru í meiri hluta starfandi. Staðan er jafnari þegar kemur að samkeppnissjóðum þótt þar halli í flestum tilfellum einnig á konur þegar kemur að hlutfalli styrkja og styrkfjárhæða til kvenna. Lækkun framlaga vegna kvikmyndaendurgreiðslna dregur úr kynjaskekkju en karlar eru í meiri hluta þeirra sem starfa við kvikmyndagerð og tölfræði um styrkveitingar úr kvikmyndasjóði gefur til kynna að innan kvikmyndageirans halli verulega á konur.</p>
<p>Í þessum hluta hefur verið fjallað um áhrif ráðstafana í frumvarpinu út frá kynja- og jafnréttissjónarmiðum. Líkt og fram hefur komið eru flestar þær ráðstafanir sem hafa verið jafnréttismetnar taldar viðhalda óbreyttu ástandi eða stuðla að jafnrétti en einstaka aðgerð talin auka kynjamisrétti eða kynjabil. Það skiptir máli að greina kynja- og jafnréttisáhrif fjárveitinga. Það sem í fyrstu gæti virst kynhlutlaust getur haft mismunandi áhrif á fólk eftir kyni, aldri, fötlun, stöðu, uppruna og fleiri mismunabreyta.</p>
<h2>5.4 Útgjaldabreytingar frá fjármálaáætlun</h2>
<p>Fjárlagafrumvarp ársins 2024 byggist á stefnumörkun málefnasviða sem samþykkt var í fjármálaáætlun 2024–2028 í júní sl. Rammasett útgjöld í fjármálaáætlun námu 1.145,6 ma.kr. á verðlagi 2023. Fjárlagafrumvarp 2024 gerir ráð fyrir að rammasett útgjöld verði 3,7 ma.kr. hærri en áætlað var í fjármálaáætlun, eða sem nemur 0,3%. Stærsta frávikið að frátöldu málefnasviði <em>34 Almennur varasjóður og sértækar fjárráðstafanir</em> er á málefnasviði <em>31 Húsnæðis- og skipulagsmál</em> en um ræðir 3,4 ma.kr. aukningu sem skýrist að stærstum hluta af tvöföldun stofnframlaga til byggingar og kaupa á hagkvæmum leiguíbúðum eða sem nemur 3,7 ma.kr. og lækkun húsnæðisbóta á móti um 0,5 ma.kr. vegna uppfærðrar áætlunar. Framlag innan málefnasviðs <em>28</em> <em>Málefni aldraða </em>lækkar í samræmi við útgjaldaþróun síðustu ára vegna hærri tekna ellilífeyrisþega, nemur lækkunin 2 ma.kr. sem koma til viðbótar lækkun í fjármálaáætlun. Framlög á málefnasviði <em>35 Alþjóðleg þróunarsamvinna </em>lækkar um 1,3 ma.kr. vegna aukinna útgjalda vegna þjónustu við umsækjendur um alþjóðlega vernd. Þessi kostnaður er að hluta dreginn frá fjárveitingu málefnasviðsins. Nýr samningur við sérgreinalækna leiðir til hækkunar á málefnasviði <em>24 Heilbrigðisþjónusta utan sjúkrahúsa</em>. Í fjármálaáætlun voru óútfærðir 9 ma.kr. í afkomubætandi ráðstafanir. Í frumvarpinu er gert ráð fyrir að ráðstafanirnar falli alfarið til á gjaldahlið og lækka því málefnasviðin í frumvarpinu sem því nemur samanborið við fjármálaáætlun að meðtöldum verðlagsáhrifum.</p>
<p>Í töflunni hér á eftir má sjá sundurliðun breytinga eftir einstökum málefnasviðum milli fjármálaáætlunar 2024–2028 og fjárlagafrumvarps 2024.</p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/5-12.png" alt="Rekstrargrunnur, m.kr." /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-toflur.xlsx" target="_blank">Sækja töflu 5-4-1</a></span></p>
<h2>5.5 Verðlagsforsendur útgjaldahliðar</h2>
<p>Í fjárlagafrumvarpinu eru fjárheimildir málefnasviða og málaflokka settar fram á áætluðu verðlagi ársins 2024. Verðlagsbreytingar á milli áranna 2023 og 2024 miðast við þjóðhagsspá Hagstofu Íslands. Ekki er spáð fyrir um gengi gjaldmiðla heldur er það uppfært miðað við meðalgengi í júní 2023. Launa-, verðlags- og gengisbreytingar á fjárheimildum málefnasviða og málaflokka í frumvarpinu nema samtals 67,9 ma.kr., þar af 64,7 ma.kr. vegna rammasettra útgjalda og skýra um 65% af aukningu rammasettra útgjalda í frumvarpinu. Í sögulegu samhengi eru verðlagsbreytingarnar umfangsmiklar og áþekkar að umfangi og í gildandi fjárlögum. Skýrist það fyrst og fremst af því að verðbólgan er nú hærri en hún hefur verið um margra ára skeið.</p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/5-13.png" alt="Verðlagsbreytingar frumvarpsins eru umfangsmiklar í sögulegu samhengi" /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-myndagogn.xlsx" target="_blank">Sækja mynd 5-5-1</a></span></p>
<p><strong>Launaforsendur.</strong> Beinn launakostnaður ríkisins ásamt launalið í aðkeyptri þjónustu, t.d. vegna þjónustusamninga, nemur um 390 ma.kr. Hækkun fjárheimilda málefnasviða og málaflokka í fjárlagafrumvarpinu vegna launahækkana er tvíþætt. Annars vegar er launagrunnur frumvarpsins hækkaður um 8,6 ma.kr. vegna endurmats launaforsendna ársins 2023 og mat á áhrifum þeirra á ársgrundvelli. Við gerð fjárlaga 2023 lá ekki fyrir hverjar launahækkanir ríkisstarfsmanna fyrir komandi fjárlagaár yrðu þar sem kjarasamningar losnuðu að vori 2023. Vegna óvissu með hvenær yrði samið og hver niðurstaða samninganna yrði var stofnunum ekki úthlutuð viðbótarfjárveiting byggt á áætlunum heldur var fjárheimild miðuð við forsendur fjármálaáætlunar um launahækkanir opinberra starfsmanna sett á almennan varasjóð. Á síðasta ári voru gerðir kjarasamningar á almennum vinnumarkaði þar sem að laun hækkuðu almennt um 6,75% þó ekki minna en 35 þús.kr. og ekki meira en 66 þús.kr. Á yfirstandandi ári hefur verið samið við nánast öll stéttarfélög ríkisstarfsmanna á sambærilegum forsendum og nemur vegin meðalhækkun launa ríkisstarfsmanna á ársgrundvelli um 7,3%. </p>
<p>Á yfirstandandi ári hafa fjárveitingar verið millifærðar á stofnanir og verkefni til samræmis við niðurstöður kjarasamninga. Áætlað er að útgjöld ríkissjóðs vegna hækkana fyrri ára og endurmats á þessum launaforsendum nemi 25,6 ma.kr. til hækkunar á ársgrundvelli vegna fjárlaga fyrir árið 2023. Þar sem gert hafði verið ráð fyrir 17 ma.kr. fjárheimild á almennum varasjóði til að mæta þessum hækkunum þá nemur hækkun fjárheimilda á ársgrundvelli vegna ársins 2023 því 8,6 ma.kr. </p>
<p>Hins vegar eru reiknaðar inn launahækkanir fyrir komandi ár. Líkt og við vinnslu gildandi fjárlaga fyrir árið 2023 þá er umtalsverð óvissa um framvindu kjarasamninga á næsta ári og hvenær samkomulag muni nást. Kjarasamningar á almennum vinnumarkaði gilda almennt til loka janúar 2024 en til loka mars í tilviki stéttarfélaga ríkisstarfsmanna. Í þeim eru ekki ákvæði um frekari kjarasamningsbundnar hækkanir á árinu 2024. Í ljósi þess að sama staða er nú uppi og við gerð fjárlaga 2023 verður beitt sömu aðferðarfræði og þá var viðhöfð. Í því felst að fjárveitingum er ekki úthlutað niður á stofnanir og verkefni byggt á áætlunum um mögulegar launahækkanir. Þess í stað er gert ráð fyrir fjárheimild fyrir launabætur á almennum varasjóði á málefnasviði <em>34 Almennur varasjóður og sértækar fjárráðstafanir</em> með hliðsjón af þróun verðbólgu á næsta ári. Eftir því sem niðurstöður kjarasamninga liggja fyrir verða millifærðar fjárveitingar á stofnanir og verkefni af almenna varasjóðnum til samræmis við niðurstöður samninganna og verður fjárlaganefnd Alþingis gerð grein fyrir þeirri ráðstöfun líkt og lög kveða á um. </p>
<p><strong>Atvinnuleysisbætur og bætur almannatrygginga</strong>. Í 69. gr. laga um almannatryggingar, nr. 100/2007, er kveðið á um að bætur almannatrygginga skuli breytast árlega og taka mið af launaþróun, þó þannig að þær hækki aldrei minna en verðlag samkvæmt vísitölu neysluverðs. Við mat á launaþróun hefur venjan verið að miða við meðalhækkanir í kjarasamningsbundnum hækkunum á almennum vinnumarkaði að teknu tilliti til þess hvenær þær taka gildi á árinu. Í ljósi þess að ekki liggur fyrir spá um meðalprósentuhækkanir í kjarasamningum á vinnumarkaði á næsta ári þá er í forsendum frumvarpsins miðað við að bætur almannatrygginga hækki um 4,9% frá og með 1. janúar sem er í samræmi við verðbólguspá Hagstofunnar frá því í júní sl. Áætluð útgjöld vegna þess eru um 10,7 ma.kr. á árinu 2024. Því til viðbótar eru fjárheimildir hækkaðar um 5,4 ma.kr. vegna 2,5% hækkunar á bótum almannatrygginga sem tóku gildi 1. júlí sl. </p>
<p>Í frumvarpinu er gert ráð fyrir að prósentuhækkun atvinnuleysisbóta verði 4,9% til samræmis við hækkun bóta almannatrygginga og spá Hagstofunnar um hækkun verðlags á næsta ári. Áætlaður kostnaður vegna hækkunarinnar er um 1,6 ma.kr. Áætluð heildarútgjöld vegna hækkunar atvinnuleysisbóta og bóta almannatrygginga eru því samanlagt um 17,7 ma.kr. í fjárlögum 2024.</p>
<p><strong>Almennar verðlagsforsendur</strong>. Í forsendum fjárlaga 2023 var gert ráð fyrir 5,6% hækkun á vísitölu neysluverðs milli áranna 2022 og 2023. Í þjóðhagsspá Hagstofunnar, sem kom út í júní, er hins vegar gert ráð fyrir að hækkun á vísitölunni á milli áranna 2022 og 2023 verði 8,7% og síðan 4,9% milli áranna 2023 og 2024. Í frumvarpinu er gert ráð fyrir að önnur rekstrargjöld en laun, en algengt er að slík rekstrargjöld nemi um 20–30% af veltu stofnana, hækki um 8% milli áranna 2023 og 2024. Sú hækkun er að hluta til að leiðrétta framangreint vanmat á hækkun vísitölu neysluverðs milli 2022 og 2023 sem fólst í forsendum fjárlaga 2023, auk þess sem reiknað er með spá um hækkun á vísitölu neysluverðs til næsta árs. Þetta þýðir að allur almennur rekstur málefnasviða og málaflokka, annar en launakostnaður, hækkar sem þessu nemur. Gengið er út frá því, eins og undanfarin ár, að sama hækkun eigi yfirleitt við um rekstrartekjur stofnana. Í þeim tilvikum þar sem stofnun er fjármögnuð að verulegum hluta eða að fullu með rekstrartekjum hefur hins vegar lengi verið gengið út frá því í verðlagsreikningi fjárlaga að rekstrartekjur hækki í takt við launakostnað í samræmi við vægi hans í veltunni enda algengt að um sé að ræða útselda þjónustu. Þessar forsendur miða að því að hjá stofnunum, sem fjármagna verulegan hluta af rekstrarútgjöldum sínum með rekstrartekjum, verður hlutfall tekjuöflunarinnar af veltu það sama eftir verðlagsreikning og það var fyrir hann.</p>
<p>Áætluð útgjöld til að leiðrétta fyrir vanmati á verðbólgu yfirstandandi árs nemur 7,6 ma.kr. en áætluð útgjöld vegna verðlagshækkunar næsta árs nemur 12,1 ma.kr. Samtals er hækkun fjárheimilda vegna annarra rekstrargjalda því 19,7 ma.kr.</p>
<p><strong>Gengisforsendur</strong>. Í forsendum fjárlagafrumvarps hefur ekki tíðkast að spá fyrir um þróun á gengi gjaldmiðla. Í frumvarpinu fyrir árið 2024 er miðað við meðalgengi í júní 2023. Í forsendum fjárlagafrumvarpsins fyrir árið 2024 hefur gengi íslensku krónunnar tekið nokkrum breytingum frá forsendum fjárlaga fyrir árið 2023. Þannig er gengisvísitalan nú 2,9% hærri. Gengi dollara hefur þó lækkað um 4,3% en gengi evru hækkað um 5,6% og gengi breska pundsins hækkað um 7,0%. Þessar breytingar á gengi gjaldmiðla leiða samtals til tæplega 2,4 ma.kr. hækkunar á fjárheimildum málefnasviða og málaflokka í frumvarpinu í þeim tilvikum þar sem tiltekin útgjöld eru beintengd við gjaldmiðla. Það á einkum við um stóran hluta útgjalda í utanríkismálum og lyfjakostnað.</p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/5-14.png" alt="Verðlagsbreytingar fjárlagafrumvarpsins 2024" /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-toflur.xlsx" target="_blank">Sækja töflu 5-5-1</a></span></p>
<h2>5.6 Skuldbindandi samningar og styrktarsamningar</h2>
<p>Árlega efna ráðuneyti og stofnanir til útgjalda með samningum, á grundvelli 40. gr. laga um opinber fjármál, og á grundvelli 42. gr. sömu laga um styrkveitingar, við samtök, einkaaðila og sveitarfélög. Tilgangur og markmið með samningum eða styrkjum samkvæmt þessum greinum laganna geta verið margs konar.</p>
<p><strong>Flokkun samninga</strong>. Samningar um framkvæmdir, rekstur og afmörkuð verkefni falla undir 40. gr. laga um opinber fjármál. Samkvæmt þeirri grein er ráðherrum veitt heimild, með samþykki fjármála- og efnahagsráðherra, til að gera samninga um þjónustu- og rekstrarverkefni til lengri tíma en eins árs í senn en þó að hámarki til fimm ára, að öðrum kosti þurfi samþykki Alþingis. Með samningi um rekstur er átt við samning um afmarkaða rekstrarþætti eða þjónustu sem ríkið veitir enda sé ekki um að ræða verkefni sem fela í sér vald til að taka ákvarðanir er lúta að réttindum og skyldum nema fyrir því liggi skýr lagaheimild. Skriflegir samningar eiga að vera til um öll lögbundin verkefni sem ráðuneyti og stofnanir hafa samið um og aðrir en ríkisaðilar inna af hendi. Réttarstaða þeirra sem þjónustan beinist að breytist því ekki þó að ríkið feli öðrum aðila að sjá um lögbundinn rekstur eða þjónustu. Með 40. gr. laga um opinber fjármál er stofnunum einnig veitt heimild til að gera samninga um afmörkuð rekstrarverkefni án samþykkis hlutaðeigandi ráðuneytis og fjármála- og efnahagsráðuneytis ef samanlögð árleg fjárskuldbinding ríkisaðilans vegna samninga fer ekki yfir 15% af árlegum heildarútgjöldum hans. Þar er þó fyrst og fremst um að ræða minni háttar samninga eins og rekstur upplýsingakerfa, tölvuumsjón og rekstrarleigusamninga. Það er á ábyrgð ríkisaðila að tryggja að útgjöld vegna samninga séu í samræmi við þá stefnumörkun sem liggur til grundvallar fjármálaáætlun og rúmist innan þeirra fjárheimilda sem Alþingi hefur samþykkt til þess málefnasviðs og málaflokks sem verkefnið fellur undir. </p>
<p>Ráðherrum er samkvæmt lögunum einnig heimilt að gera styrktar- og samstarfssamninga um verkefni sem ekki falla beinlínis undir lögbundin verkefni ríkisins. Um slíka samninga gildir 42. gr. laga um opinber fjármál sem fjallar um styrkveitingar. Samkvæmt greininni er hverjum ráðherra heimilt að veita tilfallandi styrki og framlög til verkefna sem varða þá málaflokka sem þeir bera ábyrgð á. Markmið þeirra er að styrkja eða ganga til samstarfs við aðila um verkefni sem almennt eru uppbyggileg eða nauðsynleg í samfélaginu. Við úthlutun styrkja og framlaga skal gæta jafnræðis, hlutlægni, gagnsæis og samkeppnissjónarmiða.</p>
<p><strong>Heildarumfang skuldbindandi samninga</strong>. Umfang skuldbindandi samninga ríkissjóðs er umtalsvert, bæði hvað varðar fjölda og fjárhagslegt umfang. Meðfylgjandi tafla sýnir annars vegar heildarskuldbindingu og fjölda allra rekstrar- og þjónustusamninga og hins vegar styrktar- og samstarfssamninga eftir málefnasviðum. Rétt er að vekja athygli á því að í yfirliti 6 í fylgiriti með fjárlagafrumvarpinu eru sýndir allir skuldbindandi samningar eftir málefnasviðum og málaflokkum. </p>
<p>Skuldbindandi samningar sem í gildi eru á þessu ári eru alls 369 talsins. Þar af eru 137 vegna rekstrar- og þjónustuverkefna og 232 vegna styrktar- og samstarfsverkefna. Heildarútgjöld samninganna eru áætluð 216,9 ma.kr., eða sem nemur 16% af frumútgjöldum ríkissjóðs.</p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/5-15.png" alt="Rekstrargrunnur, m.kr." /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-toflur.xlsx" target="_blank">Sækja töflu 5-6-1</a></span></p>
<h2>5.7 Varasjóðir og millifærslur fjárheimilda innan fjárlagaárs</h2>
<p>Í fjárlögum ár hvert ákveður Alþingi skiptingu fjárheimilda til málefnasviða og málaflokka og verður þeim ákvörðunum ekki breytt nema með lögum. Þó er eðli máls samkvæmt heimilt að gera millifærslur á fjárheimildum málaflokka <em>34.10 Almennur varasjóður </em>og <em>34.20 Sérstakar fjárráðstafanir</em> í samræmi við ákvarðanir um ráðstöfun þeirra enda er fjárheimildum þessum ætlað að mæta útgjaldatilefnum án tillits til þess hvaða málaflokkur ber þau útgjöld. Með sama hætti er hægt að millifæra fjárheimildir vegna útgjaldatilefna óháð hagrænni skiptingu. Heildarumfang almenns varasjóðs og sértækra fjárráðstafana nemur rúmum 45,5 ma.kr. fyrir árið 2024.</p>
<p>Nauðsynlegt er fyrir framkvæmdarvaldið að hafa ákveðinn sveigjanleika innan ársins til að mæta breytingum á forsendum frá samþykkt fjárlaga. Með nýtingu þessara liða er mögulegt að taka á frávikum sem upp kunna að koma í starfsemi ríkisins umfram það sem hægt er að mæta með millifærslum innan málaflokka eða varasjóðum málaflokka, án þess að leita þurfi til Alþingis um auknar fjárheimildir. Um nýtingu almenns varasjóðs gilda þó ákveðnar forsendur sem raktar eru í kaflanum. </p>
<p>Fjármála- og efnahagsráðuneytið ber ábyrgð á eftirliti með framkvæmd fjárlaga og hefur umsjón með millifærslum fjárveitinga í samræmi við það sem kemur fram hér síðar. Fjármála- og efnahagsráðherra tilkynnir ákvarðanir um millifærslur til fjárlaganefndar Alþingis.</p>
<h3>Almennur varasjóður</h3>
<p>Samkvæmt 24. gr. laga um opinber fjármál skal gera ráð fyrir óskiptum almennum varasjóði til að bregðast við útgjöldum sem eru tímabundin, ófyrirsjáanleg og óhjákvæmileg. Fjármála- og efnahagsráðherra fer með almennan varasjóð og tekur ákvörðun um ráðstöfun úr honum. </p>
<p>Almennur varasjóður er einkum til að mæta frávikum í launa-, gengis- og verðlagsforsendum fjárlaga og meiri háttar ófyrirséðum og óhjákvæmilegum útgjöldum, svo sem vegna náttúruhamfara eða útgjöldum sem ókleift er að mæta með öðrum hætti á grundvelli annarra fyrirliggjandi heimilda í fjárlögum. Almennur varasjóður skal nema a.m.k. 1% af fjárheimildum fjárlaga. </p>
<p>Ráðherra sem telur þörf á viðbótarframlagi úr almennum varasjóði skilar tillögu um framlag ásamt greinargerð þar að lútandi til fjármála- og efnahagsráðherra. Greinargerðin skal á fullnægjandi hátt upplýsa um forsendur þeirra útgjalda sem ráðherra telur að mæta þurfi. Lýsa skal til hvaða aðgerða ráðherra hafi gripið, sbr. 34. gr. laga um opinber fjármál, þ.e. til lækkunar útgjalda, millifærslna innan málaflokks eða ráðstafað úr varasjóði málaflokks. Þá skal skýra hvernig tillaga um framlag uppfylli ákvæði 24. gr. laga um opinber fjármál um almennan varasjóð, þ.e. að útgjöld séu tímabundin, ófyrirsjáanleg og óhjákvæmileg. Tillaga um framlag úr almennum varasjóði þarf að uppfylla öll þessi skilyrði.</p>
<p>Fjármála- og efnahagsráðherra metur greinargerð ráðherra með tilliti til skilyrða laganna. Sé fallist á að tilefni uppfylli skilyrði um millifærslu úr almennum varasjóði kynnir ráðherra ákvörðun sína fyrir fjárlaganefnd Alþingis. Fjármála- og efnahagsráðherra getur einnig ákveðið að kynna ríkisstjórn ákvarðanir um millifærslur úr almennum varasjóði. Þegar áætlanir hlutaðeigandi aðila hafa verið endurskoðaðar með tilliti til ákvörðunarinnar er fjárveiting millifærð úr almennum varasjóði. Fjármála- og efnahagsráðherra gerir fjárlaganefnd Alþingis rökstudda grein fyrir nýtingu hennar þegar ákvörðun liggur fyrir.</p>
<h3>Sérstakar fjárráðstafanir</h3>
<p>Fjárheimild málaflokksins <em>34.20</em> <em>Sérstakar fjárráðstafanir</em> skiptist annars vegar í útgjöld samkvæmt heimildarákvæðum og hins vegar til ráðstöfunar samkvæmt ákvörðun ríkisstjórnarinnar. Fjárheimild þessa málaflokks má millifæra, í samræmi við ákvarðanir sem teknar eru um ráðstöfun þeirra, til þeirra málaflokka sem útgjöld eru færð til gjalda á eða eftir atvikum eignfærð á. Fjárveitingu til ráðstöfunar samkvæmt ákvörðun ríkisstjórnarinnar má nýta til að mæta útgjöldum vegna verkefna eða áherslna sem falla til innan fjárlagaársins. Ráðstöfunarfé ríkisstjórnar er þannig ætlað að skapa ríkisstjórninni svigrúm til að mæta sérstökum áherslum sem hún telur mikilvægastar hverju sinni en tilgangur almenns varasjóðs er af öðrum toga. Fjárveiting vegna útgjalda samkvæmt heimildarákvæðum er vegna kostnaðar sem kann að skapast vegna 6. gr. fjárlaga. Í greininni er að finna ýmsar heimildir til handa fjármála- og efnahagsráðherra til kaupa, sölu eða leigu fasteigna og annarra ráðstafana. Ljóst er að fjárveitingin nægir ekki til að nýta allar heimildir greinarinnar og er því mikilvægt að fjármála- og efnahagsráðherra hafi tiltekið svigrúm til að forgangsraða nýtingu þessara heimilda innan fjárveitingarinnar. </p>
<h3>Millifærsla fjárveitinga innan málaflokks</h3>
<p>Samkvæmt 29. gr. laga um opinber fjármál er hverjum ráðherra heimilt að breyta skiptingu fjárveitinga innan málaflokks frá því sem birt hefur verið í fylgiriti fjárlaga. Ráðuneyti skal rökstyðja ákvörðun sína og senda fjármála- og efnahagsráðherra til staðfestingar. Forstöðumanni eða ábyrgðaraðila verkefnis ber að uppfæra rekstraráætlun til samræmis og skila ráðuneyti til staðfestingar innan þess frests sem gefinn er. Breytt rekstraráætlun skal færð í fjárhagskerfi ríkisins samhliða millifærslunni. Fjármála- og efnahagsráðuneyti annast birtingu ákvarðana og skal upplýsa fjárlaganefnd Alþingis. Ekki er í slíkum tilfellum heimilt að færa fjárveitingar milli rekstrar, tilfærslna eða fjárfestinga. Sé fjárveiting ríkisaðila eða verkefnis lækkuð skal ákvörðunin rökstudd og tilkynnt hlutaðeigandi forstöðumanni eða ábyrgðaraðila verkefnis með a.m.k. sex vikna fyrirvara.</p>
<h3>Varasjóðir málaflokka</h3>
<p>Varasjóður málaflokks skal nýttur til að mæta frávikum í rekstri ríkisaðila og verkefna. Ef ekki koma fram slík frávik innan fyrsta ársfjórðungs er hverjum ráðherra heimilt að ráðstafa úr varasjóði málaflokks í samræmi við verklagsreglur þar að lútandi sem settar eru af fjármála- og efnahagsráðherra og í samræmi við stefnu þess málaflokks. Ráðstöfun á fyrri helming ársins skal aldrei nema meira en helmingi af fjárveitingu varasjóðs. Að loknum öðrum ársfjórðungi skal heimila ráðstöfun úr varasjóði málaflokks til að mæta fyrirséðum frávikum í rekstri samkvæmt árslokaspá og því sem eftir stendur til að vinna að stefnumálum málaflokksins. Við ráðstöfun úr varasjóði gildir verklag um millifærslur fjárveitinga innan málaflokks en fjárveiting varasjóðs skal nema að hámarki 2% af fjárheimildum viðkomandi málaflokks. Í fjárlagafrumvarpi fyrir árið 2023 eru varasjóðir á 35 málaflokkum og nemur heildarumfang þeirra tæplega 1,3 ma.kr. líkt og sjá má í töflunni hér á eftir. </p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/5-16.png" alt="Varasjóðir málaflokka" /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-toflur.xlsx" target="_blank">Sækja töflu 5-7-1</a></span></p>
<div>
<div id="ftn1">
<p><sup>[1] Rammasett útgjöld eru útgjöld málefnasviða án undanskilinna liða. Undanskildir liðir eru: vaxtagjöld ríkissjóðs, ríkisábyrgðir, lífeyrisskuldbindingar, Atvinnuleysistryggingasjóður og framlög til Jöfnunarsjóðs sveitarfélaga. </sup></p>
</div>
<div id="ftn2">
<p><sup>[2] Í rammagrein 7 í fjármálaáætlun 2023–2027 er fjallað um fjárfestingar- og uppbyggingarátakið og áætlaða heildarfjárfestingu. </sup></p>
</div>
<div id="ftn3">
<p><sup>[3] Til heilbrigðismála heyra málefnasvið 23–26 ásamt málaflokkum 32.10 og 32.30. </sup></p>
</div>
<div id="ftn4">
<p><sup>[4] Til félags-, húsnæðis- og tryggingamála heyra málefnasvið 27–31 ásamt málaflokkum 32.20 og 32.40.</sup></p>
</div>
<div id="ftn5">
<p><sup>[5] Til umhverfis-, orku- og loftlagsmála heyra málefnasvið 15 og 17.</sup></p>
</div>
<div id="ftn6">
<p><sup>[6] Til samgöngu- og fjarskiptamála heyrir málefnasvið 11.</sup></p>
</div>
<div id="ftn7">
<p><sup>[7] Til skatta-, eigna- og fjármálaumsýslu heyrir málefnasvið 5.</sup></p>
</div>
<div id="ftn8">
<p><sup>[8] Til mennta- og menningarmála heyra málefnasvið 18–22. </sup></p>
</div>
<div id="ftn9">
<p><sup>[9] Til almanna- og réttaröryggis heyrir málefnasvið heyrir málefnasvið 9.</sup></p>
</div>
<div id="ftn10">
<p><sup>[10] Til nýsköpunar, rannsókna og þekkingargreina heyrir málefnasvið 7.</sup></p>
</div>
<div id="ftn11">
<p><sup>[11] Til annarra málefnasviða heyra málefnasvið 1–4, 6, 8, 10, 12–14, 16 og 34–35. </sup></p>
</div>
<div id="ftn12">
<p><sup>[12] Miðað er við breytinguna frá samþykktum fjárlögum ársins 2021 til fjárlagafrumvarpsins 2024 þegar búið er að taka tillit til launa- og verðlagsbreytinga í fjárlögum hvers árs.</sup></p>
</div>
<div id="ftn13">
<p><sup>[13] Liðir sem falla utan ramma málefnasviða eru eftirfarandi: vaxtagjöld ríkissjóðs, ríkisábyrgðir, lífeyrisskuldbindingar, Atvinnuleysistryggingasjóður og framlög til Jöfnunarsjóðs sveitarfélaga.</sup></p>
</div>
</div> | Mennta- og menningarmálaráðuneytið |
| 6 Fjárreiður ríkisaðila í A2- og A3-hluta<p>Flokkun ríkisaðila var breytt í fjárlögum fyrir árið 2022 frá því sem áður var til samræmis við breytingar sem gerðar voru á flokkun þeirra í lögum um opinber fjármál (nr. 123/2015). Ríkisaðilar, sem áður voru flokkaðir utan hins opinbera (A-hluta ríkissjóðs), teljast nú innan þess og samhliða var flokkun A-hluta ríkisins skipt upp í A1-, A2- og A3-hluta. Rekstur og efnahagur þessara aðila telst því með hefðbundnum rekstri ríkis og sveitarfélaga og er meðtalinn í opinberum hagtölum. Flokkun stofnanaeininga samkvæmt alþjóðlegum skilgreiningum er mikilvæg og ein grunnforsenda þess að þjóðhagsreikningar gefi sem gleggsta mynd af umsvifum hins opinbera og geti talist samanburðarhæfir á milli landa.</p>
<h2>6.1 Flokkun ríkisaðila</h2>
<p>Endurskoðun Hagstofunnar á flokkun á starfsemi ríkisaðila leiddi til þess að fjölmörg félög og stofnanir ríkisins sem áður voru ýmist flokkaðar sem B- eða C-hluta fyrirtæki eða sjóðir teljast nú innan hins opinbera. Til hins opinbera telst starfsemi og verkefni sem heyra undir A-hluta ríkissjóðs og A-hluta sveitarfélaga. Munurinn á milli B- og C-hluta aðila er sá að einingar innan B-hluta starfa á ábyrgð ríkissjóðs og þurfa heimild til að taka og veita lán í fjárlögum líkt og á við um aðila í A-hluta, auk þess sem upplýsingar um fjárreiður þeirra skulu koma fram í fjárlögum. C-hluta aðilar eru sjálfstæðir lögaðilar með stjórnir sem bera ábyrgð á rekstri þeirra og njóta því meira sjálfstæðis en B-hluta aðilar. Þessar forsendur um B- og C-hluta eiga nú einnig við tiltekna aðila sem tilheyra A-hluta með lagabreytingunni sem gerð var á lögum um opinber fjármál.</p>
<p>Pólitísk stefnumörkun, áætlanir og fjárlög ríkisins miðast við A1-hluta. Því var talið nauðsynlegt að skipta A-hluta ríkisins upp með ofangreindum hætti til að viðhalda samanburði á þróun skulda eins og þær eru metnar í skuldareglu laga um opinber fjármál. Að auki getur afkomuþróun margra þessara aðila, t.d. lánasjóða, verið sveiflukennd og háð þróun á mörkuðum fremur en pólitískri stefnumörkun og ákvarðanatöku. Afkomumarkmið hins opinbera myndi annars geta orðið ófyrirsjáanlegt og án beinnar tengingar við stefnumörkun og ákvarðanir stjórnvalda á sama máta og hefðbundinn rekstur hins opinbera hefur gert hingað til. A-hluta ríkisins var því skipt upp í þrjá hluta eftir eðli og tilgangi starfseminnar: A1-hluta, A2-hluta og A3-hluta og er hann skilgreindur á eftirfarandi hátt í lögum um opinber fjármál:</p>
<p><em>A-hluti.</em> Til A-hluta telst starfsemi og kjarnaverkefni ríkisins. A-hluti skiptist í þrjá hluta:</p>
<ol style="list-style-type: lower-alpha;">
<li><em>A1-hluti. </em>Starfsemi sem er einkanlega fjármögnuð með skatttekjum, lögbundnum þjónustutekjum og framlögum.</li>
<li><em>A2-hluti. </em>Starfsemi lána- og fjárfestingarsjóða og önnur starfsemi sem er rekin undir stjórn ríkisins og stendur undir sér með sölu á vöru eða þjónustu, leigu og lánastarfsemi.</li>
<li><em>A3-hluti. </em>Starfsemi hlutafélaga sem eru að meiri hluta í eigu ríkissjóðs en sinna hlutverkum á sviði opinberrar þjónustu samkvæmt alþjóðlegum hagskýrslustöðlum.</li>
</ol>
<p>A1-hlutinn svarar til hins hefðbundna A-hluta ríkissjóðs. Einnig hafa verið gerðar aðrar þær breytingar í ákvæðum um fjármálareglur laga um opinber fjármál þannig að þær nái eingöngu til A1-hluta fjárlaga. Umfjöllun stjórnvalda og Alþingis um opinber fjármál er því með sama hætti og á undanförnum árum þrátt fyrir þessar breytingar sem og pólitísk stefnumörkun og ákvarðanataka í fjárlögum. Hvað varðar aðila sem flokkast undir A2- og A3-hluta þá hafa þeir eftir sem áður meira fjárhagslegt sjálfstæði en aðilar sem tilheyra A1-hlutanum. Flokkun ríkisaðila í A2- og A3-hluta má sjá í meðfylgjandi töflu.</p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/7-1.png?amp%3bproc=LargeImage" alt="Flokkun ríkisaðila í A2- og A3-hluta" /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-toflur.xlsx" target="_blank">Sækja töflu 6-1</a></span></p>
<p>Eftirfarandi í þessum kafla er yfirlit yfir fjárreiður A2-hluta og A3-hluta aðila. Í næsta kafla er birt samstæðuyfirlit fyrir A-hlutann í heild þar sem tekið hefur verið tillit til innbyrðis viðskipta aðila þannig að A-hlutinn verði samanburðarhæfur við framsetningu þjóðhagsreikninga. Þannig er gengið út frá því að full samsvörun verði á milli A-hlutans og uppgjörs Hagstofunnar á fjármálum hins opinbera. </p>
<h2>6.2 Áætlanir A2-hluta ríkisaðila</h2>
<p>Til A2-hluta ríkisaðila teljast<strong> </strong>lána- og fjárfestingarsjóðir og önnur starfsemi sem er rekin undir stjórn ríkisins og stendur undir sér með sölu á vöru eða þjónustu, leigu og lánastarfsemi. Yfirlit um þessi félög eins og þau koma fram í ríkisreikning ársins 2022 má sjá í meðfylgjandi töflu. Vakin er athygli á því að í töfluna vantar eignasafn Ríkiseigna sem fært var úr A1-hluta ríkissjóðs yfir í A2-hluta ríkissjóðs í fjárlögum ársins 2023.</p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/7-2.png?amp%3bproc=LargeImage" alt="Yfirlit um þessi félög eins og þau koma fram í ríkisreikning ársins 2022" /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-toflur.xlsx" target="_blank">Sækja töflu 6-2</a></span></p>
<p>
Eftirfarandi tafla er byggð á fjárhagsáætlunum aðila í A2-hluta og veitir yfirlit yfir áætlaðar lykilstærðir fyrir árið 2024.</p>
<img alt="" src="" />
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-toflur.xlsx" target="_blank">Sækja töflu 6-3</a></span></p>
<p>Eins og fram kemur í ríkisreikningi var afkoma ÍL-sjóðs neikvæð um 29,8 ma.kr. árið 2022 og eigið fé var neikvætt um 69,3 ma.kr. Áætlanir gera ráð fyrir að afkoman verði einnig verulega neikvæð árin 2023 og 2024 og er útlit fyrir að halli verði á rekstri sjóðsins um 21,2 ma.kr. á næsta ári. Bati í afkomu sjóðsins frá uppgjöri ársins 2022 skýrist m.a. af auknum tekjum af vaxtaberandi eignum þar sem vextir á mörkuðum hafa hækkað. Þrátt fyrir auknar tekjur er reksturinn verulega neikvæður en uppsafnaður fjárhagsvandi sjóðsins er tilkominn vegna uppgreiðslna á útlánum sjóðsins sem hófust á árinu 2004. Vaxtabreytingar síðustu ára hafa fram til þessa ýtt undir þessa þróun. Þrátt fyrir þessar innborganir eru skuldir sjóðsins aftur á móti óuppgreiðanlegar og bera fasta verðtryggða vexti. Sjóðurinn varð til við uppskiptingu gamla Íbúðarlánasjóðs og er markmið hans að lágmarka áhættu og kostnað ríkissjóðs við uppgjör og úrvinnslu eigna og skulda ÍL-sjóðs. </p>
<p>Á árinu 2024 er Húsnæðissjóði heimilað að veita ný útlán fyrir allt að 20 ma.kr. og þar af eru allt að 3 ma.kr. í hlutdeildarlán sbr. 5. gr. þessa fjárlagafrumvarps. Um er að ræða óbreytta lánsfjárheimild frá fjárlögum yfirstandandi árs en gert er ráð fyrir að áætlanir vegna lánveitinga til húsnæðisuppbyggingar verði endurmetnar við aðra umræðu frumvarpsins. Þar verði m.a. litið til þróunar eftirspurnar eftir hlutdeildarlánum en skilyrðum fyrir veitingu slíkra lána var breytt með reglugerð fyrr á þessu ári.</p>
<p>Menntasjóður námsmanna áætlar að heildarútlán námslána árið 2023 muni nema ríflega 14 ma.kr. en þar af eru öll útlán í nýja lánakerfinu (H-lán) fjármögnuð með endurláni úr ríkissjóði og skv. 5. gr. þessa frumvarps er heimilt að endurlána sjóðnum allt að 10 ma.kr. árið 2023.</p>
<p>Eftirfarandi tafla sýnir samandregið rekstrar- og sjóðstreymisyfirlit aðila í A2-hluta í heild.</p>
<p><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-toflur.xlsx" target="_blank"><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/7-4.png?amp%3bproc=LargeImage" alt="Samandregið rekstrar- og sjóðstreymisyfirlit aðila í A2-hluta" /></a></p>
<a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-toflur.xlsx" target="_blank">
</a>
<p><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-toflur.xlsx" target="_blank"></a><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-toflur.xlsx" target="_blank"><span class="excel"></span></a><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-toflur.xlsx" target="_blank">Sækja töflu 6-4</a></p>
<h2>6.3 Áætlanir A3-hluta ríkisaðila </h2>
<p>Til A3-hluta ríkisaðila telst starfsemi hlutafélaga sem eru að meiri hluta í eigu ríkissjóðs en sinna hlutverkum á sviði opinberrar þjónustu. Þessi félög eru sjálfstæðir lögaðilar en starfsemi þeirra er ekki byggð á markaðslegum forsendum. Yfirlit yfir þessi félög má sjá í eftirfarandi töflu þar sem fram koma helstu lykilstærðir þeirra samkvæmt ársreikningum árið 2022. Vakin er athygli á því að í töfluna vantar Vaðlaheiðargöng hf. þar sem flokkun þess félags var breytt úr C-hluta í A3-hluta í kjölfar hlutafjáraukningar á árinu 2022 þar sem eignarhluti ríkisins jókst úr 34% í 93%. </p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/7-5.png?amp%3bproc=LargeImage" alt="Yfirlit yfir A-hluta ríkisaðila þar sem fram koma helstu lykilstærðir þeirra samkvæmt ársreikningum árið 2022" /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-toflur.xlsx" target="_blank">Sækja töflu 6-5</a></span></p>
<p>Eftirfarandi tafla sýnir samandregið rekstrar- og sjóðstreymisyfirlit aðila í A3-hluta í heild. Þar má sjá að talsverður halli er af reglulegri starfsemi þessara aðila sem skýrist fyrst og fremst af háum rekstrargjöldum Nýs Landsspítala en til jafns við þau kemur framlag frá ríkissjóði þannig að afkoma í heild er áætluð jákvæð um rúmlega 0,5 ma.kr. á næsta ári. Áætlað er að rekstur þessara aðila breytist lítið milli ára. Stærsti hluti fjárfestingahreyfinga skýrist af fjárfestingaráætlun Betri samgangna ohf. en óvissa er um hve mikið umfangið verður á næsta ári þar sem viðræður um endurskoðun samgöngusáttmálans standa yfir milli ríkis og sveitarfélaga.</p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/7-6.png?amp%3bproc=LargeImage" alt="Samandregið rekstrar- og sjóðstreymisyfirlit aðila í A3-hluta í heild" /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-toflur.xlsx" target="_blank">Sækja töflu 6-6</a></span></p> | Mennta- og menningarmálaráðuneytið |
| 7. Samstæðuyfirlit A-hluta í heild<p>Í þessum kafla er sett fram samstæðuyfirlit fyrir A-hluta ríkissjóðs í heild til samræmis við framsetningu opinberra fjármála hjá Hagstofu Íslands. Með A-hluta í heild er átt við A1-hluta ríkissjóðs, sbr. 1. gr. fjárlaga og umfjöllun í köflum 3–5 í þessari greinargerð, ásamt A2- og A3-hluta ríkissjóðs sem fjallað er um í 6. kafla. Flokkun á starfsemi ríkisins er skv. 50. gr. laga um opinber fjármál, nr. 123/2015.</p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/07-1.png?amp%3bproc=LargeImage" alt="A-hluta samstæða" /></p>
<p>Samstæðuyfirlit A-hluta í heild gerir grein fyrir uppgjöri allra aðila í A-hluta að teknu tilliti til innbyrðis viðskipta þeirra á milli. Til innbyrðis viðskipta teljast m.a. framlög úr A1-hluta til reksturs aðila í A2- og A3-hluta. Slík framlög eru skráð sem gjöld hjá A1-hluta en tekjur hjá A2- og A3-hluta. Til innbyrðis viðskipta teljast einnig vaxtagreiðslur til A1-hluta vegna veittra lána til aðila í A2- og A3-hluta. Þegar leiðrétt er fyrir innbyrðis viðskiptum er tekju- og gjaldahlið samstæðunnar lækkuð í jöfnum hlutum og er leiðréttingin því hlutlaus gagnvart afkomunni. Umfang innbyrðis viðskipta þessara aðila er áætlað um 73 ma.kr. árið 2024.</p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/07-2.png?amp%3bproc=LargeImage" alt="Umfang innbyrðis viðskipta þessara aðila er áætlað um 73 ma.kr. árið 2024" /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-toflur.xlsx" target="_blank">Sækja töflu 7-1</a></span></p>
<p>Rekstraryfirlit A-hluta í heild fyrir árin 2021–2024 er að finna í meðfylgjandi töflu. Vakin er athygli á því að við vinnslu samstæðuyfirlits A-hluta í heild fyrir árið 2024 og afkomuhorfur ársins 2023 hafa innbyrðis viðskipti verið áætluð annars vegar með upplýsingum um framlög til rekstrar úr ríkissjóði úr samstæðureikningi A2- og A3-hluta sem sett er fram í kafla 6 og hins vegar með áætlun um önnur innbyrðis viðskipti miðað við sögulega þróun.</p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/07-3.png?amp%3bproc=LargeImage" alt="Rekstraryfirlit A-hluta í heild fyrir árin 2021–2024" /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-toflur.xlsx" target="_blank">Sækja töflu 7-2</a></span></p> | Mennta- og menningarmálaráðuneytið |
| 8. Fjárreiður ríkisaðila í B-hluta<p>Flokkun ríkisaðila var breytt í fjárlögum fyrir árið 2022 til samræmis við breytingar sem gerðar voru á flokkun á starfsemi þeirra í lögum um opinber fjármál. Þær breytingar byggðust á endurskoðun Hagstofu Íslands á flokkun tiltekinna ríkisaðila/stofnanaeininga. Hluti af sjóðum þeim sem töldust áður til B-hluta flokkast nú undir A2-hluta. Enn fremur voru gerðar breytingar á skilgreiningu á B-hluta: </p>
<p><strong>B-hluti.</strong>Til B-hluta teljast önnur fyrirtæki og lánastofnanir sem eru undir beinni stjórn ríkisins og rekin eru á ábyrgð ríkissjóðs og ekki teljast til A-hluta. Þessir aðilar starfa á markaði og standa að stærstum hluta undir kostnaði við starfsemi sína með tekjum af sölu á vöru eða þjónustu til almennings og fyrirtækja.</p>
<p>Eftir breytingar á flokkun ríkisaðila teljast nú einungis þrjú fyrirtæki og tveir sjóðir til B-hluta. Það eru ÁTVR, Happdrætti Háskóla Íslands, Íslenskar orkurannsóknir, Nýsköpunarsjóður atvinnulífsins og Kría, sprota- og nýsköpunarsjóður. Framsetning á fjárreiðum aðila í B-hluta er eins og í reikningsskilum fyrirtækja í sambærilegum rekstri og reikningsskil þeirra skulu uppfylla kröfur laga um ársreikninga.</p>
<p>Meðfylgjandi tafla gefur yfirlit yfir nokkrar lykilstærðir úr fjárreiðum B-hluta aðila sem byggjast á fjárhagsáætlunum þeirra fyrir árið 2024. Arðgreiðslur B-hluta aðila í ríkissjóð eru áætlaðar 250 m.kr. en einungis Áfengis- og tóbaksverslun ríkisins greiðir arð í ríkissjóð. ÁTVR gerir ráð fyrir að hagnaður ársins 2024 verði um 300 m.kr. sem er 165 m.kr. lægri en áætlaður hagnaður 2023 samkvæmt fjárlögum. Áætlað er að Happdrætti Háskóla Íslands greiði 1.638 m.kr. framlag á næsta ári sem renni til framkvæmda og viðhalds fasteigna Háskóla Íslands.</p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/08-1.png" alt="Rekstrargrunnur, m.kr." /><br clear="ALL" />
</p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-toflur.xlsx" target="_blank">Sækja töflu 8-1</a></span></p>
<p>Tveir nátengdir sjóðir teljast til B-hlutans. Annars vegar Nýsköpunarsjóður atvinnulífsins sem fjárfestir í nýsköpunar- og sprotafyrirtækjum þar sem vænta má virðisauka og arðsemi af starfseminni fyrir íslenskt samfélag og góðrar ávöxtunar fyrir sjóðinn. Sjóðurinn áætlar að verja 350 m.kr. í fjárfestingar árið 2024 og veita 100 m.kr. í langtímalán 2024 líkt og 2023. Hins vegar er Kría, sprota- og nýsköpunarsjóður sem hóf starfsemi árið 2021, en hann sérhæfir sig í fjárfestingum í sérhæfðum fjárfestingarsjóðum. Kría er með öðrum orðum sjóðasjóður sem fjárfestir í svokölluðum vísisjóðum. Slíkir sjóðir sérhæfa sig í að fjárfesta snemma í vaxtaferli sprotafyrirtækja sem hafa mikla vaxtamöguleika en getur þá um leið verið áhættusöm fjárfesting.</p>
<p>
Í meðfylgjandi töflu er samandregið rekstrar- og sjóðstreymisyfirlit fyrir ríkisaðila í B-hluta í heild. Gert er ráð fyrir að samanlagður hagnaður þessara aðila af reglulegri starfsemi aukist um tæplega 6% milli ára. Fjármagnsjöfnuður eykst um næstum helming milli áranna en hærri verðbólga hefur haft áhrif á vaxtastig. Handbært fé frá rekstri hækkar um ríflega 750 m.kr. frá fyrra ári. Þegar tekið hefur verið tillit til arðgreiðslna ÁTVR til ríkissjóðs og framlags Happdrættis Háskóla Íslands til Háskóla Íslands, sem gert er ráð fyrir að aukist um rúmlega 1.200 m.kr. milli ára, er niðurstaðan sú að breyting á handbæru fé er sambærileg milli ára eða aukning um 260–290 m.kr.</p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/08-2.png" alt="Rekstrargrunnur, m.kr." /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-toflur.xlsx" target="_blank">Sækja töflu 8-2</a></span></p> | Mennta- og menningarmálaráðuneytið |
| 9. Efnahagur, lántökur og endurlán<p>Í þessum kafla er gerð grein fyrir horfum um skuldastöðu, lánsfjárþörf, lántöku og afborganir ríkissjóðs (A1-hluta), fyrirtækja og sjóða í A2- og A3-hluta og annarra aðila sem taka lán á grundvelli sérlaga. Einnig er gerð grein fyrir þróun efnahags A1-hluta ríkissjóðs. Vísað er til 5. gr. frumvarpsins varðandi heimildir ráðherra. Um ríkisábyrgðir er fjallað í kafla 11, um fjárhagsáhættu ríkissjóðs.</p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/09-1.png" alt="Skuldir ríkissjóðs lækka. Lágmörkun fjármagnskostnaðar með lítilli áhættu. Stuðla áfram að góðu lánshæfismati og treyst aðgengi að alþjóðafjármagnsmörkuðum. Nýjar ríkisábyrgðir ekki veittar eða útistandandi endurnýjaðar." /></p>
<p>Eftir mikla hækkun skulda A1-hluta ríkissjóðs á undanförnum árum er útlit fyrir að þær lækki um 1% af VLF árið 2023 og um önnur 1,2% árið 2024. Gangi það eftir jafngilda skuldir ríkissjóðs samkvæmt skuldareglu 30,9% af VLF í árslok 2024. Það er talsvert hagstæðari niðurstaða en áætlanir fyrri ára hafa sýnt. Betri horfur má helst rekja til áframhaldandi aðhalds í ríkisfjármálum og mikils hagvaxtar sem hefur bæði haft jákvæð áhrif á tekjur ríkissjóðs og haft bein áhrif á skuldahlutfallið með hækkandi VLF.</p>
<p>Þróun efnahags ÍL-sjóðs er óvissuþáttur í langtímaþróun skulda ríkissjóðs. Fjallað er um málefni ÍL-sjóð í 6. og 11. kafla.</p>
<h2>9.1 Horfur í lánamálum A1-hluta ríkissjóðs fyrir árið 2023</h2>
<p>Útgáfa ríkisbréfa hefur gengið vel það sem af er árinu. Í lok ágúst 2023 höfðu verið gefin út ríkisskuldabréf fyrir rúmlega 106 ma.kr. af 140 ma.kr. hámarki ársins. Ávöxtunarkrafa ríkisbréfa hefur hækkað samhliða væntingum um hagvöxt og verðbólgu, spennu á vinnumarkaði og stýrivaxtahækkunum. Sérstaklega hefur ávöxtunarkrafa hækkað á verðbréfum með stuttan líftíma sem bendir til þess að markaðsaðilar telji að fram undan sé lægri verðbólga. Staða víxla sveiflast yfir árið en útistandandi ríkisvíxlar nema nú um 150 ma.kr. en stóðu í 110 ma.kr. í upphafi árs.</p>
<p>Fjárþörf ríkissjóðs samanstendur annars vegar af lánsfjárjöfnuði og hins vegar af afborgunum innlendra lána. Lánsfjárjöfnuður samanstendur af handbæru fé frá rekstri að viðbættum fjárfestingahreyfingum. Áætluð fjárþörf ríkissjóðs á árinu 2023 hefur lækkað úr 155 ma.kr. í fjárlögum ársins í rúmlega 100 ma.kr. þrátt fyrir að ekki verði af sölu á eignarhlut ríkissjóðs í Íslandsbanka innan ársins. Eins og sagði í inngangi kaflans er helsta ástæða þess meiri tekjuvöxtur en áætlað var í upphafi árs. Þrátt fyrir batnandi greiðsluafkomu er áfram gert ráð fyrir útgáfu ríkisbréfa fyrir um 140 ma.kr. en dregið hefur úr þörf á að nýta aðrar leiðir til fjármögnunar eins og með meiri útgáfu ríkisvíxla, sölu gjaldeyris eða öðrum leiðum frá því fjárlög ársins voru gerð.</p>
<h2>9.2 Heildarlánsfjárþörf ríkissjóðs, fyrirtækja og sjóða árið 2024</h2>
<p>Þótt undirliggjandi afkoma ríkissjóðs batni milli ára þá eykst heildarhallinn. Afborganir innlendra lána lækka hins vegar lítillega á móti. Lánsfjárþörf A1-hluta ríkissjóðs lækkar af þessum sökum á milli ára og verður um 107 ma.kr. Gert er ráð fyrir að eftirstöðvar láns í evrum á gjalddaga á árinu verði greiddar upp án endurfjármögnunar. Af þessu leiðir að skuldir ríkissjóðs lækka á næsta ári úr 1.702 ma.kr. í 1.699 ma.kr. Þá lækka skuldahlutföll ríkissjóðs, hvort sem litið er til brúttó- eða nettóskulda í hlutfalli af VLF.</p>
<p>Gert er ráð fyrir að stærstum hluta fjárþarfar ríkissjóðs verði mætt með útgáfu ríkisskuldabréfa á innanlandsmarkaði. Mikil fjárþörf undanfarinna ára hefur gert það að verkum að ríkissjóður hefur verið fyrirferðarmikill á lánsfjármörkuðum. Með minnkandi fjárþörf dregur smám saman úr óhjákvæmilegum ruðningsáhrifum á aðra útgefendur skuldabréfa sem er mikilvægt því eftirspurn eftir útgefnum ríkisbréfum er ekki óþrjótandi. Viðvarandi mikil útgáfa ríkisbréfa leiðir á endanum til þess að markaðurinn verður mettur, jaðarkostnaður hverrar krónu sem tekin er að láni fer hækkandi og eykur vaxtagjöld ríkissjóðs til lengri tíma. Ríkissjóður hefur þó aðgang að öðrum fjármögnunarkostum, þ.m.t. erlendri lántöku, hagnýtingu gjaldeyrisforða auk sölu eigna o.fl.</p>
<p>Haustið 2021 gaf fjármála- og efnahagsráðuneytið út sjálfbæran fjármögnunarramma sem gefur ríkissjóði m.a. færi á að gefa út sjálfbær eða græn skuldabréf innan lands eða erlendis sem myndu fjármagna skilgreind sjálfbær verkefni eða fjárfestingar. Útgáfa sjálfbærra skuldabréfa hefur verið til skoðunar og er stefnt að slíkri útgáfu á næstu misserum.</p>
<p>Á næstu árum má reikna með því að útistandandi veitt lán úr ríkissjóði vaxi hraðar. Leiðir það til breyttrar samsetningar efnahags ríkissjóðs. Helsta ástæða þess er að nýtt húsnæðislánakerfi er fjármagnað með lánveitingum úr ríkissjóði í stað eigin útgáfu áður. Þessi breyting leiðir til samsvarandi aukningar á útgáfuþörf ríkissjóðs. Sérstaklega eru lánveitingarnar miklar á fyrstu árum uppbyggingar nýs kerfis þar til hægt verður að fjármagna ný útlán sjóðsins með endurgreiðslum eldri lána. Í þessu sambandi er rétt að benda á að í 5. gr. frumvarpsins er lagt til að heimila ráðherra að endurlána 20 ma.kr. til Húsnæðissjóðs vegna útlána sjóðsins að sömu fjárhæð. Þar af er gert ráð fyrir að 3 ma.kr. fari í hlutdeildarlán. Um er að ræða óbreytta lánsfjárheimild frá fjárlögum yfirstandandi árs en gert er ráð fyrir að áætlanir vegna lánveitinga til húsnæðisuppbyggingar verði endurmetnar við aðra umræðu frumvarpsins. Þar verði m.a. litið til þróunar eftirspurnar eftir hlutdeildarlánum en skilyrðum fyrir veitingu slíkra lána var breytt með reglugerð fyrr á þessu ári.</p>
<h2>9.3 Sjóðstreymi og lánsfjárþörf A1-hluta ríkissjóðs</h2>
<p>Handbært fé frá rekstri er það fé sem regluleg starfsemi ríkisins skilar þegar frá eru taldar rekstrarfærðar tekjur og gjöld sem ekki koma til innheimtu eða útgreiðslu á árinu. Handbært fé frá rekstri ríkissjóðs (A1-hluta) á árinu 2023 er áætlað jákvætt um 26 ma.kr. en neikvætt um 10 ma.kr. árið 2024.</p>
<p>Fjárfestingar og sala á efnislegum eignum, lánveitingar, arðgreiðslur o.fl. teljast til fjárfestingahreyfinga sjóðstreymis. Ríkissjóður hefur selt samtals 57,5% hlutdeild í Íslandsbanka. Ríkissjóður heldur því enn á 42,5% hlut í bankanum. Í forsendum frumvarpsins er gert ráð fyrir sölu á helmingi þess hlutar sem ríkissjóður á eftir í bankanum á árinu 2024. Salan á bankanum væri mikilvægur þáttur í virkri stýringu á efnahag ríkisins. Með áframhaldandi sölu væri hægt að auka sjóðstreymi til ríkisins, minnka lánsfjárþörf og skuldsetningu með þeim kostnaði og áhættu sem henni fylgir. Útlit er fyrir að fjárfestingahreyfingar verði neikvæðar um samtals 12 ma.kr. árið 2024. Á næsta ári vegur þyngst fjárfestingarframlög til framkvæmdaverkefna á ýmsum málefnasviðum og á móti áætluð sala á hlut í Íslandsbanka. Til fjárfestingahreyfinga teljast einnig veitt lán, móttekinn arður og afborganir af veittum lánum, fyrirframgreiðslur ríkissjóðs vegna ófjármagnaðra lífeyrisskuldbindinga B-deildar Lífeyrissjóðs starfsmanna ríkisins sem nema 8 ma.kr. á næsta ári og eiginfjárframlög og hlutabréfakaup.</p>
<p>Áætlað er að hreinn lánsfjárjöfnuður, þ.e. það fé sem má nýta til að greiða niður skuldir án þess að ganga á handbært fé þegar hann er jákvæður eða það fé sem taka þarf að láni til þess að fjármagna hallarekstur að viðbættum fjárfestingahreyfingum, verði neikvæður um 39 ma.kr. á árinu 2023. Á árinu 2024 er gert ráð fyrir að staðan batni sem að mestu leyti má rekja til áætlaðrar sölu á hlut ríkissjóðs í Íslandsbanka og að hreinn lánsfjárjöfnuður verði neikvæður um 22 ma.kr. Hreinn lánsfjárjöfnuður að viðbættum afborgunum ársins og að teknu tilliti til hreyfinga á innstæðum og víxlum segir til um þörf fyrir langtímalántöku á árinu.</p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/11-2.png" alt="Sjóðstreymi ríkissjóðs (A1-hluta), m.kr." /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-toflur.xlsx" target="_blank">Sækja töflu 9-1</a></span></p>
<p>Fjármögnunarhreyfingar gera grein fyrir áhrifum á sjóðstöðu af lántöku og afborgunum af lánum ríkissjóðs. Í 5. gr. frumvarpsins er sótt um heimild til allt að 200 ma.kr. lántöku ríkissjóðs til fjármögnunar á fyrrgreindum neikvæðum lánsfjárjöfnuði og afborgunum lána. Heimildin inniheldur einnig möguleikann á sjálfbærri lántöku sem aðeins myndi mæta fjárþörf ríkissjóðs að takmörkuðum hluta innan ársins.</p>
<p>Þegar lagður er saman hreinn lánsfjárjöfnuður og fjármögnunarhreyfingar fæst breyting á handbæru fé. Í áætlanagerðinni fyrir árið 2024 er gengið út frá því að handbært fé í krónum taki ekki teljandi breytingum. Það lækkar hins vegar í erlendum gjaldeyri um 61 ma.kr. sem skýrist að stærstu leyti af afborgunum af erlendum lánum.</p>
<h2>9.4 Skuldir, kröfur og hrein staða ríkissjóðs</h2>
<p>Undanfarin tvö ár hefur eitt af helstu forgangsmálum ríkisfjármála verið að bæta afkomu og hægja á vexti skulda m.a. til að draga úr þenslu- og ruðningsáhrifum hins opinbera í hagkerfinu. Eftir hækkun vaxta og bætta afkomu ríkissjóðs sjást nú merki kólnunar í hagkerfinu. Í núverandi umhverfi er mikilvægt að skuldir ríkissjóðs haldi áfram að minnka í hlutfalli við stærð hagkerfisins og þannig verði stuðlað að efnahagslegum stöðugleika. Það er þó ekki nóg að einblína aðeins á skuldir því arðbær fjárfesting, viðhald innviða og skynsamleg skattastefna sem styður við verðmætasköpun til framtíðar með réttum hvötum er einnig mikilvæg til þess að ná niður skuldahlutföllum ríkissjóðs til langs tíma litið. Þá er ekki síður mikilvægt að sú verðmætasköpun fari fram með eins sjálfbærum hætti og kostur er svo hún komi ekki niður á komandi kynslóðum.</p>
<p>Útlit er fyrir að skuldir ríkissjóðs samkvæmt skuldaviðmiði í lögum um opinber fjármál hafi náð hámarki árið 2022 í 33% af VLF þegar litið er til áranna frá 2017. Bætt afkoma og mikill nafnvöxtur VLF gera það að verkum að hlutfallið lækkar í 32% í árslok 2023. Í fjármálaáætlun 2024–2028 helst það nokkuð stöðugt út tímabil fjármálaáætlunar en í henni var gert ráð fyrir að sala á hlut ríkisins í Íslandsbanka yrði helsta ástæða skuldalækkunar árin 2023 og 2024. Eins og áður sagði er nú gert ráð fyrir að sala hlutanna færist að hluta til yfir á árið 2024 og dregur um leið úr fjárþörf ríkissjóðs á því ári. Á eftirfarandi mynd sést að heildarskuldir ríkissjóðs lækka á árinu 2024 í krónum talið. Það byggist m.a. á forsendum um eignasölu og að erlent lán á gjalddaga á árinu verði ekki endurfjármagnað.</p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/09-3.png" alt="Heildarskuldir ríkissjóðs taka að lækka á ný" /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-myndagogn.xlsx" target="_blank">Sækja mynd 9-1</a></span></p>
<p>Aukin umsvif lánasjóða sem fjallað er um í kafla 9.2 hafa í för með sér nokkrar breytingar á efnahag ríkissjóðs. Í fyrsta lagi eiga útistandandi lánveitingar ríkissjóðs eftir að vaxa hratt á komandi árum. Í öðru lagi kalla auknar lánveitingar á auknar lántökur hjá ríkissjóði að öðru óbreyttu. Í þriðja lagi hefur nýtt kerfi áhrif á samsetningu peningalegra eigna sem taka þarf með í reikninginn í skulda- og áhættustýringu ríkissjóðs. Lánveitingar lánasjóðanna hafa ákveðna eiginleika eins og tímalengd o.fl. sem æskilegt er að lántökur ríkissjóðs miðist við að einhverju marki til að lágmarka áhættu og bæta sjóðstýringu ríkissjóðs.</p>
<p>Hrein staða ríkissjóðs hefur versnað samhliða hallarekstri undanfarinna ára. Hægt er að skilgreina hreina stöðu á ýmsa vegu. Í eftirfarandi töflu er hún samsett úr veittum lánum og innstæðum og nettóstöðu á viðskiptareikningum ríkissjóðs að frádregnum skuldum. Hrein staða verður helst fyrir áhrifum frá annars vegar greiðsluafkomu ríkissjóðs og hins vegar fjárfestingahreyfingum en einnig verðbólgu og gengisbreytingum. Með hagvexti og eignasölu batnar hrein staða ríkissjóðs um 1% af VLF á árinu 2024 og muni skuldir ríkissjóðs þá nema 30,9% af VLF eins og áður segir.</p>
<p>Eftirfarandi mynd sýnir helstu þætti sem hafa áhrif á skuldaþróunina út frá skuldareglu árin 2023 og 2024. Framlag hagvaxtar og frumjafnaðar ríkissjóðs ásamt sölu á eignarhlut ríkisins í Íslandsbanka árið 2024 hefur áhrif til lækkunar skuldahlutfallsins en vaxtabyrði og aðrar hreyfingar hafa áhrif til hækkunar. Aðrar hreyfingar samanstanda helst af endurlánum úr ríkissjóði, greiðslum til Lífeyrissjóðs starfsmanna ríkisins og fleiri minni hreyfingum í sjóðstreymi sem ekki hafa áhrif á rekstur. Áhrif verðbólgu eru mikil á árinu 2023, þau þenja út vaxtabyrði og nafnvirði VLF og auka tímabundið við afgang af frumjöfnuði.</p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/09-4.png" alt="Afgangur af frumjöfnuði og hagvöxtur skýrir lækkun skulda 2024" /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-myndagogn.xlsx" target="_blank">Sækja mynd 9-2</a></span></p>
<p>Í forsendum frumvarpsins er minni verðbólga á árinu 2024 sem gerir það að verkum að áhrif þessara liða minnka. Sala á eignarhlut í Íslandsbanka útskýrir hátt í 90% af lækkun skuldahlutfallsins árið 2024 en hún yrði ekki viðvarandi þáttur í fjármögnun ríkissjóðs. Þess vegna verður nauðsynlegt að halda áfram að bæta undirliggjandi afkomu ríkissjóðs á næstu árum og tryggja áframhaldandi lækkun skuldahlutfalls hins opinbera. Athygli vekur hvað framlag vaxtabyrði er stórt. Á meðan svo er þurfa aðrir liðir að bæta það upp ef skuldir eiga að teljast sjálfbærar til lengri tíma. Af þessu má ráða, eins og nefnt var fyrr í þessum kafla, að það er til mikils að vinna að ná niður vaxtabyrði ríkissjóðs.</p>
<p><strong>Lánshæfi ríkissjóðs. </strong>Lánshæfismat ríkissjóðs til lengri tíma hefur haldist óbreytt í A-flokki hjá matsfyrirtækjunum þremur, Moody's, Standard & Poor's og Fitch Ratings. Tvö fyrrnefndu fyrirtækin breyttu þó horfum úr stöðugum í jákvæðar sumarið 2023. Gott lánshæfi leiðir að óbreyttu til betri kjara fyrir ríkissjóð og aðra innlenda aðila á erlendum fjármagnsmörkuðum.</p>
<p><img src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/09-5.png" alt="Yfirlit eigna og skulda ríkissjóðs" /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-toflur.xlsx" target="_blank">Sækja töflu 9-2</a></span></p>
<h2>9.5 Lántökur ríkisfyrirtækja og sjóða ríkisábyrgðir</h2>
<p>Í 5. gr. frumvarpsins er sett hámark á lánveitingaheimildir ríkissjóðs til A2-hluta aðila vegna útlána þeirra og A3-hluta aðila vegna fjárfestingaverkefna sem kveðið er á um í sérlögum. Í frumvarpi til fjárlaga fyrir árið 2024 er þetta hámark 43,5 ma.kr. fyrir A2- og A3-hluta aðila, auk 20 ma.kr. fyrir Landsvirkjun.</p>
<p>Ekki er gert ráð fyrir veitingu nýrra ríkisábyrgða til fyrirtækja og sjóða í eigu ríkisins en endurlán koma í þeirra stað. Hér á eftir eru settar fram þær lántökuheimildir sem lagt er til að verði veittar skv. 5. gr. Nánari greinargerð um fjárreiður annarra ríkisaðila er í kafla <em>6 </em><em>Fjárreiður ríkisaðila í A2- og A3-hluta</em>.</p>
<p><img alt="" src="" /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-toflur.xlsx" target="_blank">Sækja töflu 9-3</a></span></p> | Mennta- og menningarmálaráðuneytið |
| 10. Heimildir ráðherra<p>Í 40. gr. stjórnarskrár Íslands, nr. 33/1944, segir að ekki megi selja eða með öðru móti láta af hendi neina af fasteignum ríkisins né afnotarétt þeirra nema samkvæmt lagaheimild. Enn fremur segir í 46. gr. laga nr. 123/2015, um opinber fjármál, að afla skuli heimilda í lögum til að kaupa, selja, skipta eða leigja til langs tíma fasteignir, skip og flugvélar, söfn og safnhluta sem hafa að geyma menningarverðmæti, eignarhluti ríkisins í félögum og aðrar eignir sem verðgildi hafa. Lagaheimildir til þessara ráðstafana eru venju samkvæmt veittar í 6. gr. fjárlaga að undangengnu samráði við þá ríkisaðila sem bera ábyrgð á þeim málaflokkum sem um ræðir. </p>
<p>Heimildum fjármála- og efnahagsráðherra er skipt í sjö flokka og eru þær alls 150 talsins. Heimildirnar skiptast þannig að tvær heimildir eru til eftirgjafar gjalda, 39 til sölu fasteigna, 30 til ráðstöfunar lóða, spildna og jarða, 27 til kaupa og leigu fasteigna, 17 til kaupa og sölu hlutabréfa og annarra ráðstafana vegna umsýslu félaga, sex til samningsgerðar um framkvæmdir, rekstur og afmörkuð verkefni og ýmsar heimildir eru 29 talsins. Í frumvarpinu er lagt til að fjárheimild vegna útgjalda sem kunna að falla til vegna heimildargreinarinnar nemi 307,7 m.kr. Ástæða er til að benda á að áætlað heildarumfang greinarinnar næmi hins vegar mun hærri fjárhæð væri ákveðið að nýta allar heimildir til fulls. </p>
<p>Heildarumfang áætlaðra söluheimilda sem koma fram í heimildargreininni er um 210 ma.kr. sem ná til hlutafélaga í eigu ríkisins ásamt fasteignum og jörðum. Þá er áætlað að heildarumfang vegna kaupa eða leigu gæti numið rúmlega 16 ma.kr. Þótt tiltekin heimild sé veitt vegna kaupa, sölu eða leigu þarf það ekki að fela í sér að sú heimild verði í raun nýtt á fjárlagaárinu. Hér er því aðeins verið setja fram upplýsingar um áætlað hámark á heildarumfangi heimildargreinarinnar.</p>
<p><strong>Í fyrsta flokki</strong> er heimild fjármála- og efnahagsráðherra til að fella niður virðisaukaskatt af efniskostnaði og sérfræðiþjónustu sem keypt er fyrir styrktarfé vegna rannsóknar Hjartaverndar á heilbrigði öldrunar. Í þessum flokki er einnig að finna heimild til að endurgreiða virðisaukaskatt af sérhæfðum íþróttabúnaði fyrir fatlaða íþróttamenn. Báðar heimildirnar eru óbreyttar frá fyrra ári. </p>
<p><strong>Í öðrum flokki</strong> eru heimildir til sölu fasteigna. Flestar heimildirnar í þessum flokki eru til sölu á húsnæði sem er óhentugt eða nýtist ekki lengur í ríkisrekstrinum. Almennar heimildir eru í 2.1–2.4 sem ætlað er að veita svigrúm til að endurskipuleggja húsnæðismál stofnana og annarra ríkisaðila í tengslum við skipulagsbreytingar sem eiga sér stað í viðkomandi málaflokkum. Aðrar heimildir eru til sölu á einstökum eignum, einkum á höfuðborgarsvæðinu, sem endurnýjaðar eru frá fyrra ári. Heimild 2.35 er ný þar sem lagt er til að ríkinu sé heimilt að taka við eignarhlut í húsnæði við Lágmúla sem ríkissjóður mun yfirtaka 1. janúar 2024 í samræmi við breytingar á lögum um Innheimtustofnun sveitarfélaga. Samkvæmt breytingum á lögunum tekur ríkissjóður við fasteign, skrifstofubúnaði og innheimtu- og upplýsingakerfum í eigu Innheimtustofnunar sveitarfélaga. Gert er ráð fyrir að verkefni innheimtustofnunar verði færð til sýslumanna og er af þeim sökum ekki gert ráð fyrir að ríkið hafi þörf fyrir þetta húsnæði til langs tíma. Heimildir 2.39 og 2.40 varða áformaða ráðstöfun á tveimur fasteignum sem afsalað var til stofnana á vegum ríkisins á sínum tíma en nýtast ekki lengur undir starfsemi á þeirra vegum. Annars vegar er um að ræða Skólabæ við Suðurgötu sem afsalað var til Háskóla Íslands með gjafabréfi árið 1972. Í afsalinu kemur fram að eignin verði ævarandi eign Háskóla Íslands og að háskólanum sé óheimilt að láta hana af hendi. Skólabær er ríflega 400 fermetra einbýlishús sem nýtist ekki lengur undir starfsemi á vegum Háskóla Íslands. Af þeim sökum hefur háskólinn óskað eftir að kanna hvort hægt sé að selja eignina þrátt fyrir þinglýsta kvöð gegn því að nota andvirðið í þágu kennslu- og rannsóknarverkefna við háskólann. Hins vegar er um að ræða húseign við Bárugötu 3 sem afsalað var til Vísindasjóðs árið 1986 með skiptayfirlýsingu. Í afsalinu kemur fram að Vísindasjóður megi aldrei selja eða gefa eignina. Rannís tók við hlutverki Vísindasjóðs í samræmi við lög um opinberan stuðning við vísindarannsóknir nr. 3/2003. Húsnæðið við Bárugötu hefur ekki nýst undir starfsemi á vegum Rannís eða aðra vísindastarfsemi um langt skeið og þykir ekki hentugt undir slíka starfsemi. Heimild 2.42 varðar skrifstofuhúsnæði í eigu ríkisins við Grensásveg sem er til skoðunar að selja á almennum markaði að hluta eða öllu leyti. Komið er að endurbótaþörf á eigninni til að aðstaðan í húsnæðinu uppfylli nútímakröfur en tekin verður ákvörðun um ráðstöfun hennar að lokinni fýsileikakönnun. Heimild 2.43 tengist sameiningu á Skógræktinni og Landgræðslunni sem samþykkt var með lögum í júní 2023. Lagt er til að veitt verði heimild að selja eða leigja einstakar eignir sem ekki verður talin þörf á að nýta áfram undir sameinaða stofnun. Talsvert af húsnæði hefur verið í umsjón beggja stofnana víðs vegar um landið. Ráðast þarf í greiningu á því hvaða eignir verða áfram nýttar undir sameinaða stofnun og hvaða eignum væri hægt að ráðstafa undir aðra nýtingu eða selja á almennum markaði. Áætlað heildarumfang vegna sölu á fasteignum ríkisins samkvæmt heimildum í þessum flokki er um 30 ma.kr. Gert er ráð fyrir að sala á fasteignum fyrir tæplega 6 ma.kr. geti raungerst árið 2024 og munar þar mest um fyrirhugaða sölu á eignum ríkisins í Borgartúni.</p>
<p><strong>Þriðji flokkurinn</strong> felur í sér heimildir til ráðstöfunar lóða, spildna og jarða. Heimildirnar eru margar óbreyttar frá fyrra ári og flestar til komnar vegna almennrar umsýslu ríkisjarða. Heimild 3.12 er endurnýjuð frá fyrra ári sem aflað var í tengslum við forkaupsréttarákvæði ríkisins sem er að finna í lögum um náttúruvernd. Breytingar voru gerðar á lögum um menningarminjar árið 2022 þar sem fram kemur að ríkissjóður skuli hafa forkaupsrétt að jörðum og öðrum landareignum þar sem friðlýstar menningarminjar eru. Vegna þessa eru gerðar breytingar á heimildinni frá fyrra ári og því bætt við að Jarðasjóði sé heimilt að kaupa jarðir eða jarðahluta vegna menningarminja auk náttúruverndarsjónarmiða og annarrar hagnýtingar sem þjónar almannahagsmunum. Heimildir 3.24–3.29 eru nýjar og varða hefðbundna umsýslu jarða þar sem þörf er á að ráðstafa jörðum eða húseignum í kjölfar þess að ábúð eða leigu er lokið. Ekki er talið að sérstakir almannahagsmunir séu að baki eignarhaldi ríkisins á þeim jörðum sem óskað er eftir söluheimild á sem krefjast þess að þær verði áfram í ríkiseigu. Hins vegar er miðað við að jarðirnar Grænanes, Syðri-Steinsmýri og Stakkahlíð verði áfram í eigu ríkisins þar sem almannahagsmunir eru taldir liggja að baki eignarhaldi á þeim jörðum. Þar sem ríkið sér ekki fram á að nýta húseignir á þeim jörðum undir opinbera starfsemi er óskað eftir heimild til að selja eða leigja þær með almennum hætti til að koma þeim í eðlilega nýtingu. Áætlað er að heildarumfang vegna sölu á lóðum, spildum og jörðum samkvæmt heimildum í þessum flokki geti numið rúmlega 3 ma.kr. Hins vegar er aðeins gert ráð fyrir að sala fyrir allt að 360 m.kr. geti raungerst árið 2024. Þá er áætlað að umfang vegna mögulegra kaupa á jörðum eða landi geti verið í kringum 80 m.kr. á næsta ári. </p>
<p><strong>Í fjórða flokki</strong> eru heimildir til að kaupa og leigja fasteignir. Flestar þeirra eru óbreyttar frá fyrra ári og skýra sig að mestu sjálfar. Heimild 4.27 er ný og varðar yfirfærslu á eignarhaldi á Norræna húsinu við Sæmundargötu til ríkisins. Miðað er við að eigninni verði komið fyrir í umsýslu hjá Framkvæmdasýslu – Ríkiseignum sem muni tryggja að viðhaldi verði sinnt og áframhaldandi starfsemi geti verið í eigninni á vegum Norrænu ráðherranefndarinnar á grundvelli eðlilegra leigugreiðslna. Áætlað heildarumfang vegna kaupa á fasteignum á næsta ári gæti verið um 250 m.kr. Þá er áætlað að heildarumfang vegna leigu á fasteignum undir starfsemi ríkisins gæti verið um 16 ma.kr. sem miðast við núvirta samningsskuldbindingu til 25 ára. Af áætlaðri heildarskuldbindingu vegna leigu er miðað við að allt að 8 ma.kr. gætu raungerst á árinu 2024. </p>
<p><strong>Í fimmta flokki</strong> er fjallað um heimildir til að kaupa og selja hlutabréf og aðrar sambærilegar ráðstafanir. Allar heimildir í þessum flokki eru endurnýjaðar frá fyrra ári. Áætlað heildarumfang vegna sölu á hlutafélögum í eigu ríkisins samkvæmt heimildum í þessum flokki er um 180 ma.kr. miðað við hlutdeild í eigin fé og munar þar mest um eignarhlut ríkisins í fjármálafyrirtækjum. </p>
<p><strong>Í sjötta flokki</strong> eru heimildir vegna samninga um framkvæmdir, rekstur og afmörkuð verkefni á vegum ríkisins. Allar heimildir eru endurnýjaðar frá fyrra ári og eru til komnar sökum þess að talið er að fimm ára samningstími, sem mælt er fyrir um í 1. mgr. 40. gr. laga um opinber fjármál, nr. 123/2015, sé of skammur þegar kemur að kaupum á þessari tilteknu þjónustu. Í samræmi við 2. mgr. 40. gr. laganna þarf heimild þingsins til að semja megi til lengri tíma en fimm ára enda eigi þau skilyrði við sem þar koma fram. </p>
<p><strong>Í sjöunda flokki</strong> eru ýmsar heimildir sem nær allar eru óbreyttar frá fyrra ári. Í heimild 7.5 er til að heimildar verði aflað til að ganga til samninga við Vesturbyggð um að fjarlægja skólahúsnæði á skilgreindu hættusvæði í Bíldudal í stað þess að Ofanflóðasjóður ráðist í kostnaðarsamar framkvæmdir við að verja húsnæðið. Lög nr. 49/1997 um varnir gegn snjóflóðum og skriðuföllum heimila ekki greiðslur úr Ofanflóðasjóði til sveitarfélaga til að mæta kostnaði þeirra við að flytja starfsemi af hættusvæði og þá eftir atvikum til að kaupa eða byggja annars staðar en á hættusvæði eða ráðast í breytingar á húsnæði utan hættusvæða í stað þess að reisa varnargarð. Af þeim sökum er þörf á að afla sérstakrar heimildar til samningsgerðarinnar við sveitarfélagið. Talið er að það muni leiða til hagkvæmari niðurstöðu bæði fyrir ríkið og sveitarfélagið að ná samkomulagi um að starfseminni verði fundinn nýr staður utan hættusvæðis. Heimild 7.27 varðar tilfærslu milli fasteigna í eignasafni ríkisins. Í samræmi við lög um opinber fjármál er miðað við að framkvæmd húsnæðismála verði samræmd á vegum ríkisins til að tryggja faglega, örugga og hagkvæma umsýslu eigna. Unnið hefur verið að því að færa allar eignir ríkisins í miðlæga umsýslu ásamt því að auka fjárhagslegt gagnsæi við rekstur þeirra. Almennt er miðað við að flestar fasteignir í eigu ríkisins verði í umsýslu hjá Framkvæmdasýslu – Ríkiseignum sem er sérhæfður og miðlægur eignaumsýsluaðili á vegum ríkisins. Þá hefur sérstöku eignasafni verið komið á fót utan um fasteignir Háskóla Íslands og unnið er að því að koma sambærilegu fyrirkomulagi á laggirnar utan um fasteignir Landspítalans og annarrar sérhæfðrar sjúkrahúsþjónustu. Til að einfalda eignfærslu og aðra bókhaldslega meðferð þessara eigna og tilfærslu milli einstakra eignasafna innan A-hluta ríkissjóðs er lagt til að heimild sé til staðar til að færa einstakar eignir á milli safnanna með láni eða eigin fé enda hafi það ekki áhrif á heildarafkomu ríkissjóðs. Heimild 7.29 varðar áform um slit á ÍL-sjóði. Fyrirhugað er að leggja fram sérstakt frumvarp á komandi haustþingi um slit á sjóðnum. Í ljósi þeirra áforma er lagt til að sérstakrar heimildar verði aflað sem heimili skipti á eignum í tengslum við það uppgjör ásamt heimildar til að gera upp fyrirliggjandi ríkisábyrgð á skuldum sjóðsins. Heimildin felur annars vegar í sér að ráðherra geti gengið til skipta við ÍL-sjóð á eignum í því skyni að liðka fyrir uppgjöri á ÍL-sjóði ef af fyrirhuguðum slitum sjóðsins verður. Eignir sjóðsins eru sumar hverjar þess eðlis að erfitt getur verið að koma þeim í verð eða skipta þeim á milli kröfuhafa innan tilhlýðilegra tímamarka. Ráðstöfunin mun ekki fela í sér beinan ábata, hvorki fyrir ÍL-sjóð né ríkissjóð. Hins vegar felur heimildin í sér að unnt er að standa við ríkisábyrgð á skuldum ÍL-sjóðs. Ef fyrirhugað frumvarp verður að lögum getur komið til uppgjörs á ríkisábyrgðinni fyrr en ella. Heimild 7.30 varðar áform um byggingu Ölfusárbrúar. Að undangengnu samráði við innviðaráðuneytið er óskað eftir heimild til að ríkissjóður undirgangist skuldbindingar vegna útboðs á Ölfusárbrú. Samkvæmt lögum um samvinnuverkefni nr. 80/2020 er Vegagerðinni heimilt að bjóða út tilteknar framkvæmdir og ganga til samninga við einkaaðila um framkvæmd og fjármögnun einstakra verkefna. Til að verkefni geti talist samvinnuverkefni samkvæmt skilyrðum laganna þarf „einkaaðili að annast fjármögnun opinbers mannvirkis, í heild eða að hluta, eða að taka með öðrum hætti áhættu af gerð og rekstri þess, eftir atvikum með heimild til gjaldtöku fyrir notkun mannvirkisins á rekstrartíma“. Miðað við núverandi stöðu uppfyllir verkefnið um Ölfusárbrú uppfyllir ekki skilyrði laganna. Þótt framkvæmdin verði af þeim sökum ekki unnin á grundvelli laga um samvinnuverkefni til að byrja með er miðað við að gjaldtaka fyrir akstur um brúna standi undir kostnaði við fjármögnun, framkvæmd og rekstur. Á þeim grundvelli er lagt til að ríkissjóður geti gengist undir ábyrgð vegna þeirra skuldbindinga sem af verkefninu leiða. Útboðsferli vegna framkvæmdarinnar er hafið og er gert ráð fyrir að hægt verði að ljúka samningum í byrjun árs 2024. Samkvæmt áætlun Vegagerðarinnar er heildarkostnaður verkefnisins áætlaður um 15,3 ma.kr. sem dreifist yfir þriggja ára framkvæmdatímabil. Áætlað er að innheimta veggjalda geti hafist árið 2027 og gerir Vegagerðin ráð fyrir að það taki um 30 ár fyrir fjárfestinguna að standa undir sér með greiðslu veggjalda. Fyrirkomulag útboðs verður með þeim hætti að framkvæmdaraðilum verður ætlað að skila inn tvenns konar tilboðum, þ.e. með fjármögnun á framkvæmdatíma og án fjármögnunar. Þegar tilboð liggja fyrir verður tekin ákvörðun um hvort framkvæmdaaðili beri ábyrgð á fjármögnun eða hvort hagfelldara sé fyrir ríkið að annast fjármögnunina á framkvæmdatíma að hluta eða öllu leyti, en í því tilviki yrði viðeigandi heimilda aflað í fjárlögum. Verkefnið er metið fjárhagslega sjálfbært miðað við núverandi forsendur Vegagerðarinnar og gert ráð fyrir að gjaldtaka verði hafin fyrir akstur um brúna sem standi undir heildarkostnaði. Leggja þarf endanlegt mat lagt á fjárhagslega sjálfbærni verkefnisins sem staðfest er af fjármálaráðuneytinu þegar endanlegar forsendur liggja fyrir með lögbundinni aðkomu og að fenginni umsögn Ríkisábyrgðarsjóðs, sbr. lög nr. 121/1997, að teknu tilliti til sérstöðu verkefnisins sem felst í því að ekki er um ábyrgðarþega utan A-hluta fjárlaga að ræða. Að framkvæmdum loknum, þ.e. við verkskil á fullbúnu mannvirki, kemur til ákvarðana um fjármögnun verkefnisins til lengri tíma samhliða uppgjöri við framkvæmdaraðila. Þá mun liggja fyrir hvernig rekstri og umsjón mannvirkisins verður háttað m.a. með vísan til laga um samvinnuverkefni nr. 80/2020, og hvernig staðið verði að innheimtu veggjalda fyrir akstur yfir brúna. Miðað er við að útboð fari fram á haustmánuðum 2023 og tilboð opnuð í ársbyrjun 2024 en að endanlegir samningar við bjóðendur verði ekki undirritaðir fyrr en að fjárlögum 2024 samþykktum og fenginni þeirri heimild sem hér er óskað eftir. Í ljósi þess að ekki er hægt að færa áhættuna af fjárfestingunni alfarið yfir á framkvæmda- og rekstraraðila mun framkvæmdin verða flokkuð innan A-hluta þó að veggjöld eiga að standa undir afborgunum af heildarkostnaði. Metin arðsemi framkvæmdarinnar af hálfu Vegagerðarinnar er áætluð 7% yfir 30 ára tímabil. Framkvæmdin mun hafa áhrif á afkomu ríkissjóðs í heild skv. GFS uppgjöri Hagstofu Íslands. Hagskýrslustaðlar GFS og reikningsskilastaðlar IPSAS gera þá kröfu að verkefnið verði fært hjá ríkissjóði með tilsvarandi áhrifum á afkomu, eignir og skuldir.</p> | Mennta- og menningarmálaráðuneytið |
| 11. Fjárhagsáhætta ríkissjóðs<p>Fjárhagsáhætta ríkissjóðs, sem á rætur að rekja til beinna og óbeinna skuldbindinga hans og ytri áhættu- og óvissuþátta, getur haft umtalsverð áhrif á afkomu ríkissjóðs til skemmri og lengri tíma ef hún raungerist. Heimsfaraldur kórónuveirunnar er glöggt dæmi um ytri óvissuþátt sem valdið hefur skyndilegum og ófyrirséðum neikvæðum áhrifum á fjárhag ríkisins, bæði vegna tekjutaps og útgjaldaaukningar. Hér er fjallað í stuttu máli um helstu áhættuþætti sem ríkissjóður stendur frammi fyrir á árinu 2024. Ítarlegri umfjöllun um fjárhagsáhættu ríkissjóðs er að finna í fjármálaáætlun fyrir árin 2024–2028.</p>
<p>Auknar skuldir ríkissjóðs undanfarin þrjú ár og þar með hærra skuldastig fela í sér að efnahagsreikningur ríkissjóðs er viðkvæmari fyrir áföllum og útsettari fyrir markaðsáhættu, svo sem breytingum á vöxtum, gengi krónunnar og verðbólgu. Hærri vextir og meiri skuldsetning leiða af sér aukinn kostnað við fjármögnun ríkissjóðs þegar eldri skuldir á lægri vöxtum koma á gjalddaga og eru endurfjármagnaðar. Endurfjármögnunaráhætta eykst einnig með aukinni skuldsetningu en það er sú áhætta ríkissjóðs að ekki takist að sækja nýtt lánsfé til að fjármagna eldri lán á gjalddaga. Til þessa hefur tekist vel til við að mæta fjárþörf ríkissjóðs og hefur aukinn þróttur hagkerfisins jákvæð áhrif á stöðu hans og dregur úr lánsfjárþörf á næsta ári. Áfram verður markvisst unnið að því að lágmarka fjárhagsáhættu ríkissjóðs, m.a. með því að lengja endurgreiðsluferil skulda og jafna hann eins og kostur er ásamt því að treysta áframhaldandi aðgengi að innlendum og erlendum lánamörkuðum. </p>
<p>Áhætta ríkissjóðs af verðbólgu er bæði til staðar í rekstri og efnahag. Á gjaldahlið kemur hún helst fram í hækkun vaxtagjalda í gegnum verðbætur á verðtryggð lán og hærri vöxtum við endurfjármögnun. Verðbólga hefur einnig jákvæð áhrif á vaxtatekjur þar sem hluti eigna er verðtryggður en þó í talsvert minni mæli en á gjaldahlið og áhrif verðbólgu á vaxtajöfnuð eru því neikvæð. Áhrif verðbólgu koma einnig fram í hærri skatttekjum en á móti með áþekkum hætti í auknum útgjöldum vegna launa- og verðlagshækkana í rekstri og fjárfestingum, auk hækkana á bótum tilfærslukerfa. Endanleg áhrif á afkomu geta verið óvissari og ekki endilega þau sömu til skemmri og lengri tíma. Eins og efnahagur ríkissjóðs er samsettur eru áhrif verðbólgu á hann neikvæð þar sem verðtryggðar skuldir eru talsvert hærri en verðtryggðar eignir. Til lengri tíma ræðst sjálfbærni skulda ríkissjóðs af samspili hagvaxtar og virkra vaxta af skuldum. Vegna þess að skuldir ríkisjóðs bera nær allar fasta vexti og sumar til margra ára getur verðbólga og hækkun ávöxtunarkröfu haft áhrif á virka vexti mörg ár fram í tímann og dregið þannig úr getu ríkissjóðs til að standa við skuldbindingar sínar. Það felst því áhætta í mikilli verðbólgu fyrir ríkissjóð og hagsmunir hans eru best varðir með því að halda henni í skefjum. </p>
<p>Helstu óbeinu skuldbindingar ríkissjóðs felast í veittum ríkisábyrgðum. Dregið hefur úr útistandandi ríkisábyrgðum á síðustu árum í samræmi við stefnu í málaflokknum. Ekki er gert ráð fyrir að gefnar verði út nýjar ríkisábyrgðir umfram þær sem veittar voru vegna kórónuveirufaraldursins en þær ábyrgðir voru ætlaðar til skemmri tíma og samanstanda núna af viðbótar- og stuðningslánum sem veitt voru til fyrirtækja í faraldrinum. Skuldir ÍL-sjóðs eru í formi afborgunarbréfa og hefur há verðbólga undanfarinna ára hækkað höfuðstól skulda þrátt fyrir afborganir þeirra. Ábyrgðir vegna skulda ÍL-sjóðs eru langstærsti hluti veittra ábyrgða. </p>
<p>Aukin áhætta og kostnaður ríkissjóðs vegna ÍL-sjóðs felst í því að skuldir sjóðsins eru óuppgreiðanlegar og bera fasta verðtryggða vexti á meðan útlán hans eru uppgreiðanleg. Sjóðurinn er því útsettur fyrir sveiflum í markaðsvöxtum sem hefur endurspeglast í auknum uppgreiðslum á útlánum. Þá hefur verðbólga neikvæð áhrif á afkomu sjóðsins þar sem verðtryggingarjöfnuður er neikvæður. Eigið fé sjóðsins er neikvætt um 231 ma.kr. í hálfsársuppgjöri 2023 og er fært með skuldum ríkissjóðs í ríkisreikningi en endanlegur kostnaður sem fellur á ríkissjóð er óvissu háður. Ríkisábyrgð á skuldum ÍL sjóðs er í formi einfaldrar ábyrgðar, enda má ríkissjóður ekki ganga í sjálfskuldarábyrgð, nema sérstaklega sé kveðið á um það í lögum. Á árinu 2024 snýr áhætta ríkissjóðs einnig að sjóðstreymi ÍL-sjóðs. Skyndilegur samdráttur í uppgreiðslum útlána sjóðsins leiðir að öðru óbreyttu til þess að ríkissjóður þarf að endurgreiða fyrr en ella hluta þeirra lána sem hann tók hjá sjóðnum á árunum 2020 og 2021 svo sjóðurinn geti staðið við skuldbindingar sínar. Á fyrri hluta þessa árs hefur hægst nokkuð á uppgreiðslum og því er gert ráð fyrir í áætlunum að endurgreiðslur geti hafist strax á næsta ári og að þær geti numið 5–10 ma.kr. </p>
<p>Breytt flokkun opinberra lánasjóða og fyrirtækja samkvæmt hagskýrslustöðlum leiðir til þess að flestir þessara aðila eru nú hluti af samstæðu A-hluta ríkissjóðs og skuldir þeirra eru þá taldar með skuldum ríkissjóðs. Í þeim samanburði væri rétt að leiðrétta framsetningu ríkisábyrgða á móti. Í töflunni hér að neðan má sjá þróun veittra ríkisábyrgða síðustu ár ásamt framsetningu ríkisábyrgða að teknu tilliti til breyttrar flokkunar. Hafa verður í huga að þegar horft er til skuldareglu laga um opinber fjármál hefur þessi breyting þó ekki áhrif því hún tekur aðeins til skulda A1-hluta ríkissjóðs, þ.e. án opinberra lánasjóða og fyrirtækja.</p>
<p>
<span class="myndatexti">Verulega hefur dregið úr útistandandi ríkisábyrgðum á síðustu árum</span></p>
<p><img alt="" src="/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Greinargerdin/11-1-.png" /></p>
<p><span class="excel"><a href="https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Efnahagsmal-og-opinber-fjarmal/Fjarlagafrumvarp-fyrir-2024/Skjolin/Fjarlagafrumvarp-2024-toflur.xlsx" target="_blank">Sækja töflu 11-1</a></span></p>
<p>Lánveitingum ríkissjóðs, hvort sem er í nafni lánasjóða eða ríkissjóðs beint, fylgir margvísleg áhætta. Fjármögnun Vaðlaheiðarganga er gott dæmi um slíkt en framkvæmdin fór fram sem samstarfsverkefni opinberra aðila og einkaaðila (e. Public private partnership) og veitti ríkissjóður Vaðlaheiðargöngum hf. lán sem stóð í tæplega 20 ma.kr. á gjalddaga í lok árs 2021. Forsendur fyrir rekstri félagsins höfðu brugðist bæði með umtalsvert hærri framkvæmdakostnaði en gert hafði verið ráð fyrir og tekjuáhrifa af minni umferð í gegnum göngin. Fjárhagslegri endurskipulagningu lauk í júní á síðasta ári og fól í sér skuldbreytingu 5 ma.kr. af skuldum í eigið fé. Eftirstöðvar lánsins voru framlengdar til ársins 2057, vaxtakjörum breytt og lánið verðtryggt. Fjárhagsáhætta ríkissjóðs vegna lánveitingarinnar hefur aukist í þeim skilningi að eigið fé er metið áhættumeira en skuldabréf en á móti eru skilyrði með eiginfjárframlaginu sem tryggja að félagið mun ekki greiða hluthöfum arð fyrr en búið er að endurgreiða ríkissjóði bæði lánið og eiginfjárframlagið og það síðara verðbætt miðað við byggingarvísitölu. </p>
<p>Ríkissjóður hefur selt samtals 57,5% hlut í Íslandsbanka í tveimur hlutafjárútboðum. Með því hefur verið dregið úr áhættu af eignarhaldi á viðskiptabönkunum en ríkið á þó enn 42,5% hlut í Íslandsbanka og 98,2% hlutafjár í Landsbankanum. Eignarhlutum sem þessum fylgir talsverð áhætta eins og verðsveiflur á markaði sýna. Eiginfjárstaða Íslandsbanka og Landsbanka er sterk sem gerir þeim betur kleift að mæta mögulegum áföllum. Engu að síður ber ríkissjóður áhættu af þeim rekstri þar sem lakari afkoma með neikvæðum áhrifum á arðsemi eigin fjár gæti leitt til lækkunar á virði þeirra og dregið úr sölumöguleikum eða ábata af eignarhlutum ríkissjóðs, þ.m.t. arðgreiðslum. Í forsendum fjárlagafrumvarpsins er gert ráð fyrir frekari sölu á eignarhlut ríkissjóðs í Íslandsbanka. Gangi þær fyrirætlanir ekki eftir þarf ríkissjóður að reiða sig á aðra fjármögnunarleiðir í meira mæli sem sölufjárhæðinni hefði numið.</p>
<p>Stærsta beina skuldbinding ríkissjóðs lýtur að ófjármögnuðum lífeyrisskuldbindingum vegna B-deildar Lífeyrissjóðs starfsmanna ríkisins. Áhætta ríkissjóðs af þeim árið 2024 snýr eins og áður að launahækkunum opinberra starfsmanna. Ávöxtun eigna, lífslíkur sjóðfélaga og forinngreiðslur eru breytur sem geta haft mikil áhrif á eignir og skuldbindingar B-deildar og þar með á heildarskuldbindingu ríkissjóðs. Samtals námu ófjármagnaðar lífeyrisskuldbindingar ríkissjóðs 870 ma.kr. í árslok 2022 en voru 792 ma.kr. árið áður. Þessi mikla hækkun kom bæði til vegna launahækkana og óvenju slæmrar ávöxtunar. Þó er gert ráð fyrir að lífeyrisskuldbinding ríkissjóðs vegna B-deildar nái hámarki um þessar mundir, hvort sem litið er á raungildi eða nafnvirði þeirra, og að áhætta vegna hennar fari smám saman minnkandi.
Áhætta ríkissjóðs vegna Seðlabanka Íslands snýr að áhrifum af afkomu bankans á efnahagsreikning ríkisins. Bankinn hefur heimild til að innkalla allt að 70,27 ma.kr. á verðlagi janúar 2023 frá ríkissjóði til þess að styrkja eiginfjárstöðu bankans, kalli þróun eigin fjár, afkomuhorfur og viðmið sem bankinn setur sér um eigið fé á hverjum tíma, á það. Í ársskýrslu bankans fyrir 2022 kom fram að sviðsmyndagreining næstu ára gæfi ekki tilefni til að endurskoða eiginfjármarkmið sem ákveðið var 150 ma.kr. en eigið fé bankans var 115,5 ma.kr. í lok árs 2022.</p> | Mennta- og menningarmálaráðuneytið |
| 12. Yfirlit yfir lagabreytingar<h2>Lagabreytingar vegna tekjuhliðar fjárlagafrumvarpsins:</h2>
<p><strong>Lög nr. 90/2003, um tekjuskatt.</strong> Lögð verður til tímabundin eins prósentustigs hækkun til eins árs á tekjuskatti lögaðila.</p>
<p><strong>Lög nr. 90/2003, um tekjuskatt.</strong> Lagt verður til að tímabundnar útreikningsreglur og viðmiðunarfjárhæðir vaxtabóta verði framlengdar óbreyttar um eitt ár.</p>
<p><strong>Lög nr. 129/2009, um umhverfis- og auðlindaskatta.</strong> Lagt verður til að fjárhæðir kolefnisgjalds verði hækkaðar um 3,5% til samræmis við forsendur fjárlagafrumvarps fyrir árið 2024.</p>
<p><strong>Lög nr. 87/2004, um olíugjald og kílómetragjald.</strong> Lagt verður til að olíugjald, kílómetragjald og sérstakt kílómetragjald hækki um 3,5% í samræmi við forsendur fjárlagafrumvarps fyrir árið 2024.</p>
<p><strong>Lög nr. 29/1993, um vörugjald af ökutækjum, eldsneyti o.fl.</strong> Lagt verður til að almennt og sérstakt vörugjald af bensíni hækki um 3,5% í samræmi við forsendur fjárlagafrumvarps fyrir árið 2024.</p>
<p><strong>Lög nr. 39/1988, um bifreiðagjald.</strong> Lagt verður til að bifreiðagjald hækki um 3,5% í samræmi við forsendur fjárlagafrumvarps fyrir árið 2024 auk hækkunar á lágmarksfjárhæð gjaldsins sem lagt er á fólksbíla.</p>
<p><strong>Lög nr. 96/1995, um gjald af áfengi og tóbaki.</strong> Lagt verður til að áfengis- og tóbaksgjald hækki um 3,5% í samræmi við forsendur fjárlagafrumvarps fyrir árið 2024.</p>
<p><strong>Lög nr. 23/2013, um Ríkisútvarpið, fjölmiðil í almannaþágu.</strong> Lögð verður til 3,5% hækkun á sérstöku gjaldi til Ríkisútvarpsins í samræmi við forsendur fjárlagafrumvarps fyrir árið 2024.</p>
<p><strong>Lög nr. 125/1999, um málefni aldraðra.</strong> Lögð verður til 3,5% hækkun á gjaldi í Framkvæmdasjóð aldraðra í samræmi við forsendur fjárlagafrumvarps fyrir árið 2024.</p>
<p><strong>Lög nr. 162/2002, um úrvinnslugjald.</strong> Lögð verður til breyting á fjárhæðum úrvinnslugjalda í samræmi við tillögu stjórnar Úrvinnslusjóðs.</p>
<p><strong>Lög nr. 70/2012, um loftslagsmál.</strong> Lagt verður til að fjárhæð losunargjalds vegna gjaldskyldrar losunar skv. 4. mgr. 14. gr. verði breytt til samræmis við breytingar á meðalverði losunarheimilda á Evrópska efnahagssvæðinu eins og það er á árstímabili sem lýkur 31. júlí árið áður.</p>
<p><strong>Lög nr. 113/1990, um tryggingagjald.</strong> Lögð er til framlenging á afnámi tekna hjá starfsendurhæfingarsjóðum, sem starfræktir eru á grundvelli laga um atvinnutengda starfsendurhæfingu og starfsemi starfsendurhæfingarsjóða, af almennu tryggingagjaldi.</p>
<p><strong>Lög nr. 89/2019, um töku gjalds vegna fiskeldis í sjó og fiskeldissjóð.</strong> Lögð verður til hækkun á gjaldhlutfalli úr 3,5% í 5%. Miðað verði áfram við að 1/3 af gjaldinu fari sem framlag til Fiskeldissjóðs sem er í samræmi við það sem kemur fram í greinargerð með gildandi lögum.</p>
<h2>Lagabreytingar vegna gjaldahliðar fjárlagafrumvarpsins:</h2>
<p><strong>Lög nr. 91/1987, um sóknargjöld o.fl.</strong> Lagt verður til að festa fjárhæð sóknargjalda við 1.107 kr. á einstakling á mánuði en samkvæmt því mun ákvörðuð lækkun sóknargjaldsins nema um 7,1%.</p>
<p><strong>Lög nr. 129/1997, um skyldutryggingu lífeyrisréttinda og starfsemi lífeyrissjóða.</strong> Lögð verður til breyting í því skyni að koma í veg fyrir víxlverkanir örorkubóta almannatrygginga og örorkulífeyris lífeyrissjóða fyrir árið 2024.</p>
<p><strong>Lög nr. 166/2011, um greiðslu kostnaðar við rekstur umboðsmanns skuldara.</strong> Lögð verður til breyting á hlutfalli af álagningarstofni sem gjaldskyldir aðilar skulu greiða miðað við áætlaðan rekstrarkostnað stofnunarinnar fyrir árið 2024 með hliðsjón af áætlaðri stöðu í árslok 2023.</p>
<p><strong>Lög nr. 99/1999, um greiðslu kostnaðar við opinbert eftirlit með fjármálastarfsemi og skilavald.</strong> Lögð verður til breyting á eftirlitsgjaldi í samræmi við áætlanir Seðlabanka Íslands um rekstrarkostnað við fjármálaeftirlit á árinu 2024.</p>
<p><strong>Lög nr. 60/2012, um atvinnutengda starfsendurhæfingu og starfsemi starfsendurhæfingarsjóða.</strong> Lögð verður til framlenging á bráðabirgðaákvæðum þar sem kveðið er annars vegar á um að starfsendurhæfingarsjóðir fái ekki tekjur af almennu tryggingagjaldi á árinu 2024 og hins vegar að atvinnurekendur, þeir sem stunda sjálfstæða starfsemi og lífeyrissjóðir greiði áfram sama hlutfall af stofni til iðgjalds á árinu 2024, eða 0,10%.</p>
<p><strong>Lög nr. 125/1999, um málefni aldraðra.</strong> Lögð er til framlenging á ákvæði til bráðabirgða um samanburð á útreikningi kostnaðarþátttöku íbúa á dvalar- og hjúkrunarheimilum.</p>
<p><strong>Lög nr. 125/1999, um málefni aldraðra.</strong><strong> </strong>Lögð verður til framlenging á því að Framkvæmdasjóði aldraðra sé heimilt að verja fé til að standa straum af rekstrarkostnaði hjúkrunarrýma fyrir aldraða.</p>
<p><strong>Lög nr. 132/2005, um fjarskiptasjóð.</strong> Lögð verður til breyting á gildistíma laganna og sjóðnum þar með tryggðar tekjur með framlögum úr ríkissjóði sem til eru komnar vegna gjalda fyrir afnot af tíðnum.</p>
<p><strong>Lög nr. 99/2007, um félagslega aðstoð.</strong> Lögð verður til breyting á ákvæði til bráðabirgða í því skyni að koma í veg fyrir víxlverkanir örorkubóta almannatrygginga og örorkulífeyris lífeyrissjóða fyrir árið 2024.</p>
<p><strong>Lög nr. 100/2007, um almannatryggingar. </strong>Lögð verður til breyting á 3. tölul. ákvæðis til bráðabirgða í því skyni að koma í veg fyrir víxlverkanir örorkubóta almannatrygginga og örorkulífeyris lífeyrissjóða fyrir árið 2024.</p>
<p><strong>Lög nr. 100/2007, um almannatryggingar.</strong> Lögð verður til framlenging á 1. tölul. bráðabirgðaákvæðis um frítekjumark örorkulífeyrisþega vegna atvinnutekna.</p>
<p><strong>Lög nr. 49/1997, um varnir gegn snjóflóðum og skriðuföllum.</strong> Lögð verður til framlenging um eitt ár á II. bráðabirgðaákvæði sem kveður á um heimild til að nota fé ofanflóðasjóðs til að taka þátt í greiðslu kostnaðar við hættumat vegna eldgosa, vatnsflóða og sjávarflóða.</p>
<p><strong>Lög nr. 73/1972, höfundalög,</strong> Lögð verður til breyting á tollnúmerum til að tryggja að rétthafar fái þær bætur sem þeim eru ætlaðar í ákvæðinu. Þá verður lagt til að í bráðabirgðaákvæði verði kveðið á um bætur vegna áranna 2022 og 2023 vegna óleiðréttra tollskrárbreytinga þau árin.</p> | Mennta- og menningarmálaráðuneytið |
Takk fyrir
Ábendingin verður notuð til að bæta gæði þjónustu og upplýsinga á vef Stjórnarráðsins. Hikaðu ekki við að hafa samband ef þig vantar aðstoð.
Hafa samband
Ábending / fyrirspurnSkilaboðin hafa verið send ráðuneytinu til afgreiðslu.
Takk fyrir.